1 00:00:11,198 --> 00:00:13,110 Belgrad bonbardatzeko asmoa dugu 2 00:00:13,115 --> 00:00:14,650 eta horretan jarraitu behar dugu 3 00:00:18,240 --> 00:00:21,075 Pozten naiz itun oso bat lortzeaz 4 00:00:21,176 --> 00:00:24,378 europar integrazioan aurrera egiteko asmoz 5 00:00:24,479 --> 00:00:26,148 Gure nahiak asmo oso handikoak dira 6 00:00:26,150 --> 00:00:29,070 Herri oso goranahia gara, gobernu oso goranahia gara! 7 00:00:29,080 --> 00:00:33,007 Gure gobernuan europar integraziorako ministro berezi bat dugu 8 00:00:33,058 --> 00:00:36,802 Gure herrialdearen itxura aldatzen ari gara 9 00:00:36,807 --> 00:00:40,981 eguna bukatu orduko Europar Batasuneko kide izateko asmoz 10 00:00:41,330 --> 00:00:45,357 Europar Batasunean integratzea gure helburua da, hori da gure ikuspegia 11 00:00:46,134 --> 00:00:49,134 Europaren parte izan nahi dugu 12 00:00:49,171 --> 00:00:51,016 Kolonia bat izan nahi dugu, herri ireki bat izan nahi dugu 13 00:00:51,750 --> 00:00:56,700 Burutik sano dagoen nork nahiko luke kolonia bat izatea? 14 00:00:57,480 --> 00:01:02,175 KATEEN ZAMA 15 00:01:03,004 --> 00:01:08,710 Boris Malagurskik zuzendua 16 00:01:13,491 --> 00:01:14,998 Munduarentzat interesgarria da 17 00:01:15,050 --> 00:01:17,780 baina zer da Jugoslavia bertan bizi garenontzat? 18 00:01:17,896 --> 00:01:20,106 Niretzat Jugoslavia independentziaren erakusgarria da 19 00:01:20,150 --> 00:01:24,750 Jugoslaviak edonori denetik eskaini diezaioke 20 00:01:24,906 --> 00:01:28,896 Nik Jugoslavia oso azkar garatzen eta aldatzen ari dela uste dut 21 00:01:28,896 --> 00:01:31,537 Osatzen duten pertsona guztiak babesten dituen autogestio gizarte bat 22 00:01:31,537 --> 00:01:35,777 Nik uste dut ez dela erraza Jugoslavia zer den esatea 23 00:01:40,222 --> 00:01:43,058 Nik ez dut uste jugoslaviar garaietako nire haurtzaroa txarra zenik 24 00:01:43,058 --> 00:01:45,327 opari pila nituen, familia-harremana oso estua zen 25 00:01:45,327 --> 00:01:47,429 eta lagun hurkoek familiakoak ziruditen 26 00:01:47,529 --> 00:01:51,166 Modu anitzetan, elkarrekin bizi eta 27 00:01:51,266 --> 00:01:52,650 elkar zaintzen zuten gizarte bat zen 28 00:01:53,658 --> 00:01:56,071 Nik hau ez dut hemen (AEBetan) ikusten 29 00:01:56,171 --> 00:01:58,163 jendea elkarrengandik isolatuago isolatuago dago: 30 00:01:58,165 --> 00:02:00,763 Goizean lanera, iluntzean etxera itzuli eta telebista ikusten dute. 31 00:02:01,176 --> 00:02:04,079 Guri ere telebista ikustea gustatzen zitzaigun, kamera bat ere bageneukan; 32 00:02:04,179 --> 00:02:06,148 ni haurra nintzelarik oso pozik nengoen kamerarekin 33 00:02:06,248 --> 00:02:08,148 eta beti nire eskuetan izan nahi nuen 34 00:02:08,148 --> 00:02:11,076 Modu onean diotsut, zatoz hona aita 35 00:02:12,187 --> 00:02:14,156 Beno, egia esan, aitak zuen kamera nahi nuen nik 36 00:02:14,256 --> 00:02:16,225 Amak, aita etor zedin kamera heldu zionean, 37 00:02:16,325 --> 00:02:18,030 eskaera aldatu nuen 38 00:02:18,031 --> 00:02:20,228 Etor zaitez hona, ama! 39 00:02:20,228 --> 00:02:21,263 Ume azkarra nintzen 40 00:02:21,363 --> 00:02:23,098 azeria bezain azkarra. 41 00:02:23,198 --> 00:02:26,315 Azeria, "Gabon haurrok" nire telesaio gogokoeneko pertsonaia zen 42 00:02:26,315 --> 00:02:30,515 Gabon Asto jauna, Gabon Azeri jauna 43 00:02:30,305 --> 00:02:33,275 Batzuetan nire gurasoek legebiltzarreko katea jartzen zuten, 44 00:02:33,375 --> 00:02:36,375 non ohera joateko istorioak kontatzen zituzten baita. 45 00:02:36,730 --> 00:02:42,676 Historia bat kontatuko dizuet, guretzako eta eurentzako baliagarria. 46 00:02:42,743 --> 00:02:44,743 Lasai, nik zuenak ere entzun ditut 47 00:02:44,784 --> 00:02:46,384 Beno, beno... 48 00:02:46,409 --> 00:02:53,539 Agure bat eta bere biloba etsaiek atxilotu zituzten 49 00:02:54,327 --> 00:02:58,563 eta ihes egin beharrean ziren. 50 00:02:59,175 --> 00:03:00,580 Egin barre hala nahi baduzue, 51 00:03:00,580 --> 00:03:03,899 bukaera oso tristea da 52 00:03:05,422 --> 00:03:08,628 Kontaiguzu behingoz bukaera triste hori! 53 00:03:10,912 --> 00:03:13,682 Istorio hauetarako zaharregi egiten ari nintzelarik, 54 00:03:13,782 --> 00:03:16,218 udan jugoslaviar orok egiten zuena egiten nuen: 55 00:03:16,218 --> 00:03:18,066 Ordaindutako hilabete bateko oporraldia! 56 00:03:18,068 --> 00:03:21,062 Noiz izan zen hilabeteko oporraldia izan nuen azken aldia? 57 00:03:21,062 --> 00:03:24,425 Bai, noiz izan zen hori? 58 00:03:24,425 --> 00:03:27,190 Jugoslaviarrok urtero geneuzkan 59 00:03:27,191 --> 00:03:31,216 baina ni ez nintzen konturatzen, oso gaztea nintzen Jugoslavia komunistaren garaietan. 60 00:03:32,007 --> 00:03:32,854 Orain badakit zertan ari zaren pentsatzen 61 00:03:33,268 --> 00:03:34,148 Komunismoa? 62 00:03:34,148 --> 00:03:38,284 Nazioarteko konspirazio kriminala! 63 00:03:39,070 --> 00:03:41,299 Beno, 1980 aurreko bi hamarkadetan 64 00:03:41,443 --> 00:03:45,714 Jugoslaviaren BPG urtero %6,1 haziz, oparotasunera iritsi ginen 65 00:03:45,814 --> 00:03:49,590 Bizi-maila egokia, segurtasun soziala eta hezkuntza debalde 66 00:03:50,018 --> 00:03:53,606 Lan egiteko eskubidea bermatuta, garraio publiko, 67 00:03:53,608 --> 00:03:55,166 etxebizitza eta zerbitzu publiko egokiak 68 00:03:55,205 --> 00:04:00,667 Alfabetizatze tasa %90koa zen, bizitza esperantza 72 urtetakoa 69 00:04:01,108 --> 00:04:05,206 Ekonomiaren zatirik handiena sektore publikoan zegoen, ez sektore pribatuan 70 00:04:05,209 --> 00:04:08,440 Ez dago gu baino zoriontsuagorik! 71 00:04:08,449 --> 00:04:10,614 Honek beti horrela jarrai dezala! 72 00:04:10,614 --> 00:04:12,407 Jugoslavia kasu ezberdin bat zen, 73 00:04:12,507 --> 00:04:19,514 bere eredu ekonomiko sozialista propioa bait zuen; 74 00:04:19,514 --> 00:04:24,519 eredu ekonomiko hau, enpresa pribatua 75 00:04:24,519 --> 00:04:29,219 Estatu-industriekin eta langile-kooperatibekin bilbatzean zetzan 76 00:04:29,324 --> 00:04:34,324 Merkatu-sozialismoaren arrakasta eredu bat izan behar zuen honek 77 00:04:34,396 --> 00:04:39,868 Mendebaldeko Europako herrialde gehienek baino hazkunde tasa altuagoak zituen, 78 00:04:39,868 --> 00:04:43,405 babes sozialeko sistema aurreratu bat zuen, 79 00:04:43,505 --> 00:04:46,274 gizarte multietniko bat zen 80 00:04:46,374 --> 00:04:48,610 armonian bizi zena (Abestia: "Od Vardara pa do Triglava") 81 00:04:48,710 --> 00:04:53,248 eta arlo askotan garapen-eredu bat izan zen 82 00:04:53,348 --> 00:04:56,918 Badakit orain herrialde honek zerbait berezia duela esango duzula. 83 00:04:57,018 --> 00:04:59,453 Beraz, zergatik jendeak isuri zuen hainbeste odol guda batean? 84 00:04:59,554 --> 00:05:00,488 Nori bota errua? 85 00:05:00,489 --> 00:05:03,215 Gehienetan, susmo gutxiena pizten duena izan ohi da erruduna. 86 00:05:03,217 --> 00:05:06,063 Hala da. Hamaikatxo polizi-eleberri irakurri ditut 87 00:05:06,064 --> 00:05:08,313 Jarraitu aurretik. Non gaude? 88 00:05:09,184 --> 00:05:12,061 Jugoslavia Grezia, Italia eta Errumania artean zegoen 89 00:05:12,063 --> 00:05:15,244 eta serbiarrek (gorriz), kroaziarrek (horiz), bosniar musulmanek (berdez), 90 00:05:15,246 --> 00:05:18,000 esloveniarrek (urdin ilunez), mazedoniarrek (urdin argiz), denak eslaviarrak direlarik; 91 00:05:18,080 --> 00:05:20,942 eta albaniarrek (morez), hungariarrek (gorri argiz) eta beste gutxiengoek populatzen zuten 92 00:05:21,042 --> 00:05:24,345 Herrialde hau bateratzearen aldeko borroka luze baten ondorioa izan zen 93 00:05:24,446 --> 00:05:27,315 iraganekoa kontutan hartu gabe batera lan eginez gero, 94 00:05:27,415 --> 00:05:31,615 zer egiteko gai ziren erakutsi zioten munduari 95 00:05:31,657 --> 00:05:33,799 Lepa Brenaren abestia - Živela Jugoslavija 96 00:05:33,850 --> 00:05:36,300 Ikusten ditudanean, gure itsasoak; 97 00:05:36,350 --> 00:05:38,700 gure ibaiak, gure mendiak; 98 00:05:38,750 --> 00:05:42,650 nire sorterri-lurraren edertasuna; 99 00:05:44,700 --> 00:05:47,500 badakit esan dezakedan gauza bakarra dela; 100 00:05:47,600 --> 00:05:50,300 nire bihotzean idatzi nuena; 101 00:05:50,350 --> 00:06:02,750 gora Jugoslavia! Gora Jugoslavia! 102 00:06:02,751 --> 00:06:05,342 Historian zehar, ideia hau onartezina izan zen 103 00:06:05,345 --> 00:06:08,056 hainbat inperio eta potentzientzat 104 00:06:08,057 --> 00:06:12,061 Euren ideia, hegoaldeko eslaviarrek euren artean 105 00:06:12,062 --> 00:06:14,277 beti gudan zebiltzaten edo Inperio atzerritarren menpe zeuden 106 00:06:14,279 --> 00:06:18,040 nazio txiki eta ahul izateari utz ziezaioten zen. 107 00:06:18,067 --> 00:06:22,071 Serbiarrek euren askatasuna 1389an galdu zuten turkiar otomandarrek 108 00:06:22,071 --> 00:06:25,430 Kosovo deitzen zen txori beltzen zelai batean eraso zituztenean 109 00:06:25,874 --> 00:06:29,077 Serbiarrentzat, euren Estatu-galerak, zenbait mendetan iraun zituenak, 110 00:06:29,078 --> 00:06:34,474 Kosovoko mitoak garrantzia handia har zezan eragin zuen 111 00:06:34,500 --> 00:06:36,091 Kazetariak Serbiara etorri eta zera galdetzen dute: 112 00:06:36,097 --> 00:06:42,751 "Nolatan zaudete serbiarrok hain eroturik galdu zenuten borrokaldi bat ospatzeko? 113 00:06:42,752 --> 00:06:46,868 Kosovoko borrokaldiaz beti diozue itzelezkoa izan zela, 114 00:06:46,870 --> 00:06:50,232 hil arte borrokatu zenutela, baina galdu egin zenuten. 115 00:06:50,233 --> 00:06:54,536 Masokistak al zarete? Erotu egin al zarete?" 116 00:06:54,537 --> 00:07:00,041 Eta nik erantzun: "Entzun al duzue El Alamori buruz? Gogoratzen al duzue El Alamo? 117 00:07:00,141 --> 00:07:03,778 Entzun al duzue Masadari buruz? 118 00:07:03,778 --> 00:07:08,283 Juduek hil arte defendatu zuten eta atxilotuak izan aurretik 119 00:07:08,284 --> 00:07:10,051 bertan euren buruak hil zituzten gotorlekuari buruz?" 120 00:07:10,053 --> 00:07:16,124 Turkiarrek, serbiarren erresistentzia jazarpenaz eta tortura mota basatiez zigortzen zuten 121 00:07:16,224 --> 00:07:20,376 Izugarrizko jazarpenaren pe geunden 122 00:07:20,378 --> 00:07:26,436 Kolpatu egiten gintuzten, jipoitu egiten gintuzten, eta jipoitu ezean 123 00:07:26,436 --> 00:07:29,335 inpalatu egiten gintuzten 124 00:07:29,337 --> 00:07:33,050 Ba al dakizu inpalatzea zer den? 125 00:07:33,051 --> 00:07:36,864 Inpalatzea makil bat ondestean sartzea zen 126 00:07:38,165 --> 00:07:43,785 eta gorputza zeharkatuz bizkarretik ateratzea; 127 00:07:43,785 --> 00:07:45,776 zure bizi-organoak ukitu ere egin gabe 128 00:07:45,778 --> 00:07:50,273 Turkiar otomandarrak artista ziren halakoan. 129 00:07:50,274 --> 00:07:56,231 Beraz sufritzeko inpalatzen zintuzten, Kristo gurutzean jarria izan zen bezala 130 00:07:56,232 --> 00:08:00,669 Baina bazegoen hau saihesteko modu bat: Islamera bihurtzea! 131 00:08:00,769 --> 00:08:03,338 Eta askok egin zuten, beste aukerarik ez zegoelako. 132 00:08:03,438 --> 00:08:05,735 Hau izan zen eslaviar askok erlijio musulmana hartzeko arrazoia, 133 00:08:05,819 --> 00:08:08,060 beste batzuek kristautasun ortodoxoari eusten ziotelarik. 134 00:08:08,067 --> 00:08:12,981 Beste alde batetik, Austro-hungariar Inperioaren erlijioa, katolizismoa zen 135 00:08:13,081 --> 00:08:15,818 kroaziar populazioarengan eragina izan zuelarik. 136 00:08:16,418 --> 00:08:18,420 Austriarrek 1908an Bosnia 137 00:08:18,425 --> 00:08:21,390 eta bere jugoslaviar populazioa ilegalki anexionatu zutenean, 138 00:08:21,390 --> 00:08:24,259 jugoslaviar ametsa inoiz baino urrunago zegoen. 139 00:08:24,359 --> 00:08:26,572 Beraz, "Bosnia Gaztea" deitutako jugoslaviar talde abertzale batek 140 00:08:26,573 --> 00:08:31,067 serbiarrak, kroaziarrak zein musulmanak biltzen zituenak, nahiko zela erabaki zuen. 141 00:08:31,567 --> 00:08:34,203 Agian ezaguna zaizun gizon batek, Gavrilo Princip izenekoak 142 00:08:34,602 --> 00:08:37,703 Sarajevon Franz Ferdinand austriar artxidukearen kontra tiro egin eta hil egin zuen. 143 00:08:41,142 --> 00:08:42,381 Geroago zera esan zuen: 144 00:08:42,381 --> 00:08:46,595 "Jugoslaviar abertzale bat naiz, jugoslaviar guztien bateratzea nahi dut 145 00:08:46,595 --> 00:08:49,698 Austriarengandik aske izan behar gara" 146 00:08:49,698 --> 00:08:53,788 Baina artxidukearen hilketak austriarrak sutu egin zituen 147 00:08:53,888 --> 00:08:58,159 eta eslaviar azken gotorlekua, Serbia, erasotzeko aitzakiatzat hartu zuten. 148 00:08:58,259 --> 00:09:00,339 Hala ere, hau ez zen erasorako benetako arrazoia: 149 00:09:00,342 --> 00:09:02,330 Austriarren eta alemaniarren asmoetan 150 00:09:02,430 --> 00:09:04,017 euren Inperioa Ekialderuntz hedatzea zegoen 151 00:09:04,020 --> 00:09:06,872 eta guda zen helburu hori lortzeko modu bakarra 152 00:09:08,476 --> 00:09:12,473 Lehen Mundu gudako serbiar abestia: "Marš na Drinu" 153 00:09:12,474 --> 00:09:16,378 Lehen Mundu Gudaren hasieran, jugoslaviar politikari talde batek 154 00:09:16,379 --> 00:09:19,648 habsburgotarren Inperiotik ihes egin eta Londresen Jugoslaviar Komitea eratu zuen 155 00:09:19,748 --> 00:09:22,851 dirubilketa egiteko eta Jugoslaviar ametsa gauzatzeko. 156 00:09:22,951 --> 00:09:26,688 Gudaren bukaera aldera, Komitea Grezian, Kerkira (Korfu) uhartean Serbiar Gobernuarekin bildu zen 157 00:09:26,788 --> 00:09:29,610 eta "Serbiarrak, kroaziarrak eta esloveniarrak 158 00:09:29,612 --> 00:09:32,560 euren arraza, euren hizkuntza 159 00:09:32,565 --> 00:09:37,565 euren batasun sentimendua eta batera bizi ziren lurraldearen osotasuna, 160 00:09:37,665 --> 00:09:40,401 euren bizirauteko interes amankomuna 161 00:09:40,502 --> 00:09:45,372 eta euren etika eta bizitza material alor guztietan, berdinak zirela" adierazi zuen. 162 00:09:45,473 --> 00:09:48,510 Austria-Hungaria eta Turkia ederki izutu zituen honek. 163 00:09:48,511 --> 00:09:55,817 Aitzinako ordena bukatu egin zen eta jugoslaviarrek euren Estatua lortu zuten! 164 00:09:55,917 --> 00:10:00,530 Maleruski, Jugoslaviako erresumak gutxi iraun zuen: beste guda bat zetorren, 165 00:10:00,531 --> 00:10:02,709 munduak sekula ikusi ez zuen hoietako bat. 166 00:10:02,712 --> 00:10:05,068 Jugoslavia gudatik at mantentzeko itxaropenaz, 167 00:10:05,098 --> 00:10:09,406 1941an Pavle printze jugoslaviarrak Alemania naziarekin Ardatzaren Ituna sinatu zuen, 168 00:10:09,407 --> 00:10:12,281 baina hori ez zitzaien britainiarrei atsegin, eta Itunaren aurka 169 00:10:12,307 --> 00:10:13,981 Estatu-kolpe bat eta matxinada babestu zuten ("Hobe guda Ituna baino!") 170 00:10:13,983 --> 00:10:17,705 Britainiarrak pozik zeuden, baina Hitler ez; 171 00:10:17,806 --> 00:10:20,313 hain haserre zegoen ezen Jugoslavia ezabatu nahi izan zuen 172 00:10:24,813 --> 00:10:27,882 Jugoslavia alde guztietatik izan zen erasoa. 173 00:10:27,982 --> 00:10:30,464 Jugoslavia 12 puskatan zatitu zuten: 174 00:10:30,467 --> 00:10:33,709 horietako batzuk Hungaria faxistara joan ziren, 175 00:10:33,711 --> 00:10:35,157 beste batzuk Italia faxistara (berdez), 176 00:10:35,159 --> 00:10:39,157 Mazedonia bulgariarren eta albaniarren artean erdibana egin zuten, 177 00:10:39,260 --> 00:10:45,660 Serbia Wehrmacht alemaniar armadak okupatu zuen eta alemaniarrek gobernatu 178 00:10:45,754 --> 00:10:49,651 eta Kroazia eta Bosnia kroaziar Estatu faxista baten pe ezarri ziren, 179 00:10:49,653 --> 00:10:50,967 ustasha erregimenaren pe. 180 00:10:50,769 --> 00:10:54,207 Honi "Kroaziar Estatu Independentea" (NDH) deitu zioten. 181 00:10:54,229 --> 00:10:59,080 1941ean, Kroazia, Balkanetako alemaniar indarrentzat 182 00:10:59,080 --> 00:11:01,282 protektoratu antzeko bat bihurtzeko asmoa zuten. 183 00:11:01,382 --> 00:11:05,439 Kroaziar faxistek berehala ekin zioten Estatu horretatik elementu ez-kroaziarrak ezabatzeari. 184 00:11:05,441 --> 00:11:09,071 Ba la dakizu zer den hau? Serbiarrak ehizatzeko sasoia hasi zela 185 00:11:09,071 --> 00:11:12,794 (Abesti ustasha): "Drina ibaia zeharkatuko dugu 186 00:11:12,795 --> 00:11:15,795 eta Serbiari su emango diogu!" 187 00:11:16,431 --> 00:11:19,300 Bai, Hitlerren azken soluzioa bertan ere aplikatua izan zen 188 00:11:19,400 --> 00:11:23,905 eta ehundaka milaka serbiar, judutar eta ijito erailak izan ziren, 189 00:11:24,005 --> 00:11:28,208 horietariko asko Europako laugarren kontzentrazio-eremurik handiena zen Jasenovacen. 190 00:11:28,309 --> 00:11:33,212 Guztira 600.000 bat pertsona Jasenovacen erailak izan ziren 191 00:11:35,116 --> 00:11:39,319 Kroaziar erregimen faxistak, erregimen ustashak, 192 00:11:39,420 --> 00:11:44,192 ezaugarri bereizgarri bat zuen: erregimen faxista klerikala zen 193 00:11:44,292 --> 00:11:50,424 Apaizgoa erregimenaren gailurrean zegoen, 194 00:11:51,065 --> 00:11:55,951 Gobernu batzordeetan, zuzendaritzan, 195 00:11:55,952 --> 00:12:00,401 armadan eta kontzentrazio-eremuetan zeuden, 196 00:12:00,480 --> 00:12:01,775 Jasenovacen zeuden: 197 00:12:01,778 --> 00:12:07,605 kontzentrazio-eremu honetako zuzendari batzuk apaizak ziren 198 00:12:07,749 --> 00:12:11,319 II Mundu Gudako kroaziar inkisizioak 199 00:12:11,419 --> 00:12:15,957 espainiar inkisizioa txiki uzten du 200 00:12:16,057 --> 00:12:23,631 Pio Aita Santuak erregimen faxista babestu zuen, Vatikanoak bazekien zer gertatzen ari zen han 201 00:12:23,731 --> 00:12:28,736 Bestalde, koroari leialak zitzaizkion monarkikoek, txetnikek, ekintzara jo zuten 202 00:12:28,836 --> 00:12:34,542 Txetnikak erresistentzia mugimendu bat ziren 203 00:12:34,642 --> 00:12:42,042 euren burua "Aberri barneko Jugoslaviako Armada" aldarrikatu bazuten ere, ia denak serbiarrak ziren. 204 00:12:42,550 --> 00:12:48,488 Baina alemaniarrek 1941ko udazkenean Serbian egindako sarraskien ostean, 205 00:12:48,589 --> 00:12:53,528 txetnikak, erresistentzia armatuari kosta ala kosta eustea, 206 00:12:53,628 --> 00:12:57,565 alemaniarrek hildako alemaniar bakoitzeko 100 serbiar hitzen zituzten egoeran, 207 00:12:57,665 --> 00:12:59,968 porrota eta suizidioa suposatuko zuenaz jabetu ziren. 208 00:13:00,068 --> 00:13:03,838 Baina Mendebaldeari honek ez zitzaion ardura, eurei alemaniarrak hiltzea interesatzen zitzaien 209 00:13:03,938 --> 00:13:07,809 beraz, txetnikei bidaltzen zieten laguntza eten egin zuten eta beste erresistentzia talde bat babestu zuten, 210 00:13:07,909 --> 00:13:13,314 gainontzeko taldeen gainetik ezarriko zirena: Jugoslaviar Partisanoak! 211 00:13:13,315 --> 00:13:16,151 Komunistek, nazionalitate guztietako kideak zituztelarik, 212 00:13:16,152 --> 00:13:17,460 Tito izeneko gizon bat zuten buruzagi. 213 00:13:17,462 --> 00:13:21,150 1943an Titok Jugoslavia berria aldarrikatu zuen, 214 00:13:21,153 --> 00:13:23,378 bi urte beranduago askatua izango zena. 215 00:13:23,380 --> 00:13:26,782 Tito joko politikoan oso azkarra zen, 216 00:13:26,785 --> 00:13:28,122 potentzia handiek berarengan interesa erakutsi zuten. 217 00:13:28,124 --> 00:13:29,697 Hori zen Jugoslaviak 218 00:13:29,797 --> 00:13:31,379 independentzia osoa berreskuratzeko behar zuena. 219 00:13:31,380 --> 00:13:36,070 Kontutan hartu behar da Tito lider politikoa izateaz gain, 220 00:13:36,071 --> 00:13:39,330 mundu osoan estimatua zen pertsona bat zela 221 00:13:44,613 --> 00:13:46,698 Herrialde Ez Lerrokatuen Mugimenduko sortzaileetako bat izan zen. 222 00:13:46,700 --> 00:13:48,150 Eta zergatik ziren hain garrantzitsuak? 223 00:13:48,250 --> 00:13:55,256 Potentzia handien artean jokatzeko gai ziren, 224 00:13:55,257 --> 00:14:00,929 beraz potentzia handiek buruz-buruz eztabaidatu ezin zuten gaiez eztabaidatzea ahalbideratu zuten 225 00:14:00,927 --> 00:14:08,069 "Titok bi uretan, Mendebaldean eta Ekialdean, igeri egiten jarraitzeko asmoa du" 226 00:14:08,080 --> 00:14:10,550 Titoren indarrak herrialdeak batuta jarrai zezan erraztu zuen. 227 00:14:10,557 --> 00:14:15,243 1980ko maiatzaren 4an hil zenean, Jugoslavian jende askok negar egin zuen... 228 00:14:15,343 --> 00:14:20,543 ez dakigu berarengatik edo Jugoslaviarengatik ari baziren negarrez. 229 00:14:26,220 --> 00:14:32,920 Bere hileta, inoiz Estatuburu batek izan zuen hiletarik jendetsuena izan zen 230 00:14:40,268 --> 00:14:43,772 Orduan gauzak gaizki joaten hasi ziren Jugoslavia 231 00:14:43,773 --> 00:14:46,208 nazioarteko hartzekodunekin zorretan murgildu zenean. 232 00:14:46,209 --> 00:14:49,334 1984ean, mundua Sarajevora 233 00:14:49,336 --> 00:14:53,842 Neguko Joko Olinpikoetara begira zegoenean, Reaganen administrazioak 234 00:14:53,844 --> 00:14:56,695 jugoslaviar ekonomia jomugan jarri zuen dokumentu sekretu batean, 235 00:14:56,697 --> 00:15:00,022 Segurtasun Nazionalari buruzko 133 Zuzentarauan, 236 00:15:00,023 --> 00:15:03,859 zeinek "AEBren politika Jugoslavia merkatu-ekonomia 237 00:15:03,860 --> 00:15:06,670 batetara bultzatzen duen joera sustatzea" zela zioen. 238 00:15:06,671 --> 00:15:11,766 Eta zuzentarau hau, beste aurreko batzuekin lotzen zen 239 00:15:11,866 --> 00:15:15,204 "iraultza diskretuen" sustapenaz Alderdi eta gobernu komunistak uzkailtzeko saiakeran 240 00:15:15,205 --> 00:15:22,604 Beste hainbat ekimen gehiago etorri ziren, horietako batzuk argitaratu gabeak. 241 00:15:23,607 --> 00:15:30,117 Zuzentarau horrek argi eta garbi dio, AEBen helburua 242 00:15:30,218 --> 00:15:35,089 Jugoslavia merkatu-sozialismo ekonomia bat izateari uztea 243 00:15:35,189 --> 00:15:37,724 eta Mendebaldeko ereduan oinarritutako merkatu askeko ekonomia bat bihurtzea dela 244 00:15:37,726 --> 00:15:40,310 1988an sobietar sistema hondoratzen ari zelarik 245 00:15:40,312 --> 00:15:43,659 Washingtonek ez zuen denborarik galdu eta Jugoslaviara aholkulariak bidali zituen, 246 00:15:43,661 --> 00:15:47,200 izen handiko etekin-asmorik gabeko erakunde baten izenean: 247 00:15:47,301 --> 00:15:51,501 Demokraziarako Sustapen Nazionalaren (NED) izenean 248 00:15:51,502 --> 00:15:55,675 Egunon eta ongi-etorriak. Ondo dago zuek denak hemen egotea, 249 00:15:55,776 --> 00:16:01,020 ikuspegi zabal eta asmo onak izango dituen proiektu baten sorrera ospatzen: 250 00:16:01,050 --> 00:16:03,449 NEDen sorrera; 251 00:16:03,455 --> 00:16:07,715 AEBk ideial eta erakunde demokratikoetan duen fedea ordezkatzen duena 252 00:16:07,989 --> 00:16:10,921 Hala ere, Allen Weinsteinek, NEDen sorrera pentsatu zuenak, 253 00:16:10,922 --> 00:16:15,430 1991ean zera esan zuen "Washington Post" egunkarian: 254 00:16:15,432 --> 00:16:18,210 "Gaur egun egiten dugunetik asko, duela 25 urte CIAk modu ezkutuan egiten zuen". 255 00:16:18,212 --> 00:16:23,030 Honek erakusten du NED CIAren ondorengo bat zela. 256 00:16:23,127 --> 00:16:28,476 CIA, dirua hemen banatuz eta han aginduak emanez, 257 00:16:28,477 --> 00:16:30,951 prozesuak ezkutuan manipulatzen ibili beharrean 258 00:16:30,952 --> 00:16:36,684 orain bitarteko baten, Demokraziaren Sustapen Nazionalaren (NEDen) bidez egiten dute 259 00:16:36,784 --> 00:16:41,189 Horrela hasi zen NED Jugoslavian zehar ezker-eskuin eroskeria egiten: 260 00:16:41,190 --> 00:16:44,325 oposizio taldeak finantzatuz, bizitza berri baten ametsez lepo zeuden 261 00:16:44,425 --> 00:16:47,462 kazetari gazte eta handinahiak erosiz eta oposizio-sindikatuak, 262 00:16:47,562 --> 00:16:50,531 NDFren aldeko ekonomistak eta giza-eskubideen aldeko erakundeak finantzatuz. 263 00:16:50,631 --> 00:16:53,568 Demokraziarako Sustapen Nazionalak, ere, Nazioarteko Enpresa Pribaturako Zentrua (CIPE) fundatu zuen 264 00:16:53,668 --> 00:16:58,539 azken honek G-17a kontrolatzen duelarik. 265 00:16:58,639 --> 00:17:00,439 Nortzuk ziren G-17a? 266 00:17:00,441 --> 00:17:03,860 Merkatu askeko ekonomiaren alde zeuden 17 ekonomialariz osatutako GKE bat zen, 267 00:17:03,865 --> 00:17:06,986 horietako hiru Washingtoneko pertsonalaren parte 268 00:17:06,990 --> 00:17:10,313 eta era berean Nazioarteko Diru Funtsaren eta Munduko Banketxearen kide zirelarik: 269 00:17:13,588 --> 00:17:18,024 G-17aren koordinatzaile Veselin Vukoticek Munduko Banketxearekin harreman estua izan zuen 270 00:17:18,125 --> 00:17:22,404 eta Jugoslaviako Lehen Ministro Ante Markovicen gobernuan Pribatizazioetarako Ministro gisa 271 00:17:22,405 --> 00:17:25,533 Jugoslaviaren bankarrotarako Munduko Banketxearen programaren arduradun zen, 272 00:17:25,535 --> 00:17:30,644 programa honek 1989-1990 garaian Jugoslaviar ekonomiaren hondoratzea ekarri zuelarik. 273 00:17:30,739 --> 00:17:34,809 G-17ko beste kide batzuek Munduko Banketxearen aholkulari gisa lan egiten dute 274 00:17:34,909 --> 00:17:39,387 eta erakunde honen bileretara joaten dira. 2002an, Serbian alderdi politiko bat sortu zuten 275 00:17:39,388 --> 00:17:42,587 eta ordutik hona, hauteskundeetan 276 00:17:42,588 --> 00:17:45,289 bozken %7 eta %11 artean bakarrik lortzen badute ere, 277 00:17:45,290 --> 00:17:50,242 G-17ak Serbiako Ekonomi Ministerioa eta Finantza Ministerioa kontrolatzen ditu. 278 00:17:50,243 --> 00:17:54,829 Hau ez da ekonomialari talde bat soilik. Sare bat ere bada, 279 00:17:54,929 --> 00:17:59,052 NDFk eta Munduko Banketxeak Jugoslavian euren politika inposatzeko tresna bezala erabilitakoa. 280 00:17:59,500 --> 00:18:01,035 Eta nola egin zuten? 281 00:18:01,135 --> 00:18:04,029 Lehenik, gobernua babes sozial oro: 282 00:18:04,039 --> 00:18:07,864 subentzionatutako janaria eta etxebizitza, doako garraioa eta osasuna kentzera behartu zuten 283 00:18:07,870 --> 00:18:09,502 Badakizue, beharrezkoak ez diren halakoak 284 00:18:09,504 --> 00:18:10,641 leihotik behera!! 285 00:18:10,646 --> 00:18:16,601 Sektore publikoan, soldatetan, enpleguan mozketan eginez 286 00:18:16,602 --> 00:18:19,921 enpresa-ihardueran langileen kudeaketa oro anulatuz, beste hitz batzutan 287 00:18:20,021 --> 00:18:22,501 jendea gutxiagogatik lan gehiago egitera behartzen duzu 288 00:18:22,802 --> 00:18:27,328 Bigarrenik, manipulazio ekonomikoa eta lege berriak erabiltzen dituzte 289 00:18:27,428 --> 00:18:29,407 enpresa publikoen eta pribatuen bankarrota behartzeko 290 00:18:29,408 --> 00:18:35,402 Munduko Banketxeak prozesu hau "kako-mekanismo" deitzen du, 291 00:18:35,406 --> 00:18:36,706 hitz hori erabiltzen dute. 292 00:18:36,708 --> 00:18:42,844 Hala diote: "Kakoa sakatu eta jugoslaviar industria bankarrotarantz jaurti behar dugu". 293 00:18:43,344 --> 00:18:46,325 Azkenik, enpresa hauek enpresari espekulatzaile 294 00:18:46,327 --> 00:18:48,650 eta interes ekonomiko arrotzei lotutako 295 00:18:48,652 --> 00:18:50,049 jende boteretsu apur batzuen talde batek hartzen ditu 296 00:18:49,879 --> 00:18:52,763 Enpresak ahalik eta preziorik merkeenean erosten dituzte. 297 00:18:53,087 --> 00:19:00,261 Hartzekodunei enpresa horiek 45 egunetan hartzeko aukera ere eman zitzaien 298 00:19:00,361 --> 00:19:05,600 orduan enpresak edo itxi egiten zuen edo pribatizatua zen 299 00:19:05,700 --> 00:19:08,734 Honi, likidazioz pribatizatzea deritzo. 300 00:19:08,736 --> 00:19:10,571 Munduko Banketxearen datuek baieztatzen dute 301 00:19:10,671 --> 00:19:15,376 1989ko urtarrila eta 1990ko iraila artean, Vukoticen zuzendaritzapean 302 00:19:15,476 --> 00:19:19,576 1.100 konpainia baino gehiago desagertu zirela. 303 00:19:19,577 --> 00:19:25,386 1990ko urtarrila eta urria artean bizi-kalitatea %18 erori zen. 304 00:19:25,486 --> 00:19:27,735 Okertze honek langabezia %20 handitu zuen 305 00:19:27,737 --> 00:19:30,858 eta errepubliken arteko tentsioak ekarri 306 00:19:30,958 --> 00:19:36,031 Populazioa txirotu egin zen tentsio sozial eta etnikoak zekartzan 307 00:19:36,032 --> 00:19:41,774 NDFren erreforma zabal horren bitartez 308 00:19:41,777 --> 00:19:44,072 Horrela toki guztietan ezinegona aurkituko duzu 309 00:19:44,073 --> 00:19:46,840 eta denak errudunaren bila arituko dira 310 00:19:46,841 --> 00:19:51,802 Gizon batek deus ez duenean eta bere zentzu existentzialaz jabetzen ez denean 311 00:19:51,803 --> 00:19:57,719 bere barnea piztu dezaketen ideietara jotzen du 312 00:19:57,720 --> 00:20:01,021 ideia horiek narratiba nazional edo erlijiosoak dira. 313 00:20:01,022 --> 00:20:03,475 Berehalakoan, norbaitek "ez da zuen errua, eurena da" badiotso 314 00:20:03,477 --> 00:20:07,001 bere burua handitu eta puztu egiten du 315 00:20:07,028 --> 00:20:10,364 Atsekabeturik, Markovic lehen ministroa Washingtonera joan zen 316 00:20:10,464 --> 00:20:12,155 George H. Bush presidentearekin biltzera.// 317 00:20:12,158 --> 00:20:15,269 Markovicek, nazionalitateen arteko tentsioak 318 00:20:15,369 --> 00:20:18,706 pribatizatze eta austeritate lan horren ondorio izan zitezkeela esan zuen, 319 00:20:18,806 --> 00:20:21,426 beraz mila milioitako laguntza bat eskatu zuen 320 00:20:21,428 --> 00:20:24,745 eta laguntza iristen ez bazen arazoak egon zitezkeela ohartarazi zuen. 321 00:20:24,845 --> 00:20:27,337 Eta denok dakigu estatubatuarrek ez zutela arazorik nahi 322 00:20:27,338 --> 00:20:32,426 1990ko azaroan, George Bush lehendakaria AEBtako Kongresura joan zen 323 00:20:32,433 --> 00:20:36,956 eta atzerriko jabetzeen legea onartzeko presionatu zuen; 324 00:20:37,057 --> 00:20:40,829 lege honek Jugoslaviari laguntza eta kreditu oro etetea aurreikusten zuen. 325 00:20:40,929 --> 00:20:46,000 Legeak, Jugoslaviaren edozein errepublikak 326 00:20:46,001 --> 00:20:47,472 AEBen laguntza nahi bazuen, 327 00:20:47,474 --> 00:20:51,648 Jugoslaviatik banandu eta independentzia aldarrikatu beharko zuela galdatzen zuen. 328 00:20:51,907 --> 00:20:56,491 Argi al dago? Ez da konspirazio teoria bat, ez da nire espekulazioa, 329 00:20:56,492 --> 00:21:00,715 ez da nire analisia, Estatuaren legea da! Estatuaren legea da! 330 00:21:00,717 --> 00:21:05,124 Zeinek Errepublika bakoitzeko hauteskundeen prozedura 331 00:21:05,125 --> 00:21:08,684 eta are emaitzak Estatuaren departamentuetan antolatuz, 332 00:21:08,856 --> 00:21:11,859 Errepublikei hauteskunde nazionalak ez egitea, 333 00:21:11,959 --> 00:21:14,968 baizik eta Errepublika bakoitzeko mailako hauteskundeak egitea galdatzen zien 334 00:21:15,296 --> 00:21:19,761 eta laguntza Errepublika bakoitzari bere kabuz emango zela esaten zuen. Eta laguntza bidali zenean, 335 00:21:19,762 --> 00:21:23,851 AEBek "demokratiko" gisa definitzen dituzten taldeek jaso zuten, 336 00:21:23,853 --> 00:21:29,026 hau da, alderdi politiko txiki eskuindarrek, ultranazionalistek eta are faxistek. 337 00:21:29,027 --> 00:21:36,668 Jugoslaviaren zatiketa, ez zen gertatu aurretik egon bazeuden barne ezberdintasunak zirela eta; 338 00:21:36,669 --> 00:21:44,483 barne zatiketa horiek kanpo eskusartzea zela eta handizkatu egin ziren 339 00:21:44,484 --> 00:21:49,047 1991ean inflazioa %200era iritsi zen eta jugoslaviar gobernu federala 340 00:21:49,050 --> 00:21:52,055 bere kanpo zorrak eragiten zuen interesak ordaintzeko 341 00:21:52,056 --> 00:21:55,580 eta are bere ekoizpen industrialerako lehengaiak lortzeko ezgai zen. 342 00:21:55,581 --> 00:21:59,120 Kredituak pott egin zuen eta edonork ondokoari botatzen zion errua. 343 00:21:59,122 --> 00:22:03,816 Errepubliken eta Belgradeko gobernu federalaren arteko elkar-laguntza desagertu egin zen 344 00:22:03,817 --> 00:22:07,215 Errepublikek ez zuten gobernu federalaren aldetik dirurik jasotzen 345 00:22:07,216 --> 00:22:12,889 ezta zergen dirua honi ingresatzen, beraz sistema osoak pott egin zuen. 346 00:22:12,954 --> 00:22:16,629 Beraz Errepublikak bere kasa utziak izan ziren 347 00:22:16,633 --> 00:22:20,910 eta orduan nazionalismo uholde berri bat etorri zen 348 00:22:20,911 --> 00:22:22,459 Estatubatuarrek galdatu zuten bezala 349 00:22:22,461 --> 00:22:24,176 alderdi anitzeko hauteskundeak deitu ziren 350 00:22:24,177 --> 00:22:27,219 eta politika ekonomikoa eztabaidaren muina izan zen. 351 00:22:27,222 --> 00:22:29,553 Bitartean nazionalismoak eta koalizio separatistek 352 00:22:29,555 --> 00:22:32,803 Eslovenian, Kroazian eta Bosnian komunistak uzkaili zituzten. 353 00:22:32,804 --> 00:22:35,137 Eta errepublikek elkarren kontra jo zuten 354 00:22:35,139 --> 00:22:37,472 bai ekonomia zela eta zein arazo nazionala zela eta, 355 00:22:37,473 --> 00:22:40,976 horrela bortxazko espiral batetan murgildu ziren. 356 00:22:41,224 --> 00:22:44,038 Noski, tokiko figura politikoek 357 00:22:44,039 --> 00:22:46,883 ahal zutena egin zuten jendea baretzeko 358 00:22:47,043 --> 00:22:49,698 "Serbiar odola mendekatuko dugu!" 359 00:22:49,807 --> 00:22:53,898 "Serbiarrak euren bihotz hilen nahasmenean hilko dira!" 360 00:22:54,168 --> 00:22:57,400 "Ez uste bide horretatik ez zaretela Bosnia-Herzegovina infernura 361 00:22:57,402 --> 00:23:00,294 eta agian herri musulmandarra desagerpenera eramaten ari!" 362 00:23:00,300 --> 00:23:02,414 Heroi bat behar zen herria salbatzeko 363 00:23:02,416 --> 00:23:05,004 interes herrikoiak bere bihotzean zeramatzan norbait 364 00:23:05,105 --> 00:23:08,049 baina ordez… halako tipoak agertu ziren. 365 00:23:08,476 --> 00:23:12,447 1991ean Bosniako Errepublika Jugoslaviarrean hauteskundeak deitu ziren. 366 00:23:12,448 --> 00:23:16,299 2 mundu gudan nazien kolaboratzaile izandako Alija Izetbegovicek, 367 00:23:16,300 --> 00:23:20,255 oro har kristaua zen Bosniarentzat programa islamiar bat eskaintzen zuen hautagai bat zenak 368 00:23:20,258 --> 00:23:22,307 hau idatzi zuen liburu honetan: 369 00:23:22,309 --> 00:23:26,192 "ezin da bakerik ez elkarbizitzarik izan islamiar erlijioaren 370 00:23:26,194 --> 00:23:29,245 eta ez-islamiar erakunde sozial eta politikoen artean" 371 00:23:29,248 --> 00:23:33,232 Alijak hauteskundeak galdu egin zituen Fikret Abdic musulman moderatuaren aurka 372 00:23:33,237 --> 00:23:37,089 baina hauteskundeak galtzeak ez zuen Alija gelditu: Fikretekin itun bat egin zuen: 373 00:23:37,090 --> 00:23:40,174 Alija lehendakari egingo zen, baina urte baten buruan utzi egin beharko zuen. 374 00:23:40,274 --> 00:23:42,643 Baina, "Islamiar Adierazpena" esan zenezakeen baino azkarrago 375 00:23:42,650 --> 00:23:46,299 Alijak bere agintaldia krisia zela eta luzatu zedin ziurtatu zuen. 376 00:23:46,300 --> 00:23:49,536 Nola egon zitekeen boterearengatiko borroka bat hain garai latzetan? 377 00:23:49,540 --> 00:23:54,455 Egia esan, uneren baten Alijak guda saihestu zezakeen, 1992an, 378 00:23:54,555 --> 00:23:59,393 Bosnia hiru eskualdeen arteko konfederazio bihurtzen zuen Lisboako Ituna sinatu zuenean. 379 00:23:59,493 --> 00:24:02,384 Alijak ez zuen sinatutakoa atsegin, botere osoa nahi zuen. 380 00:24:02,389 --> 00:24:06,900 Zorteduna izan zen,estatubatuarrek ere ez zuten gogoko ideia hori; 381 00:24:07,001 --> 00:24:11,272 orduan, Jugoslavian AEBen enbaxadore zen Warren Zimmermann agertu zen 382 00:24:11,273 --> 00:24:15,504 Ni bilera horretan Zimmermann eta Izetbegovicen artean nengoen 383 00:24:15,506 --> 00:24:18,885 Izetbegovic Lisboatik etorri berri, zera esan zion Zimmermannek: 384 00:24:18,886 --> 00:24:26,466 "Itxaronez gero, AEBen aldetik aintzateste handiagoa lor zenezake" 385 00:24:26,687 --> 00:24:30,123 Ni zur eta lur geratu nintzen 386 00:24:30,126 --> 00:24:33,594 "Ituna gogoko ez baduzu, zergatik sinatu duzu?" 387 00:24:33,694 --> 00:24:36,094 Alijak estatubatuarren aholkuari kasu egin zion, eta bere sinadura erretiratu zuen 388 00:24:36,097 --> 00:24:39,500 boterean gotortu zen, eta estatubatuarrek aintzatetsi egin zuten 389 00:24:39,900 --> 00:24:45,178 Boterea gogoko zuen beste pertsona bat dugu, Slobodan Miloševic bakarra, konparaezina. 390 00:24:45,180 --> 00:24:47,560 Jendearengandik Slobo gisa ezagutua zen honek, 391 00:24:47,561 --> 00:24:50,330 halako mezuak erabiltzen zituen nahi zuena lortzeko. 392 00:24:50,370 --> 00:24:53,014 Slobo maite zaitugu! Slobo maite zaitugu! 393 00:24:53,016 --> 00:24:55,015 Nik ere maite zaituztet! 394 00:24:55,016 --> 00:24:58,752 Zorte pixka batekin eta bere lagun min Ivan (Stambolic), Serbiako lehendakariaren laguntzaz 395 00:24:58,852 --> 00:25:03,588 1987an Kosovora bidali zuten, serbiarrak albaniarrengandik mehatxatuta sentitzen ziren tokira. 396 00:25:03,724 --> 00:25:04,970 Poliziarekin istilu bat gertatu ostean, 397 00:25:04,973 --> 00:25:07,844 serbiar batek poliziak zergatik jotzen zituen galdetu zion Slobori. 398 00:25:08,862 --> 00:25:10,122 Slobok orduan, arrazoi osoz erantzun zuen: 399 00:25:10,300 --> 00:25:13,479 Inor ez da zuek zauritzera ausartuko, inork ez zaituzte joko! 400 00:25:14,301 --> 00:25:17,435 Orduan izar bat bilakatu zen, serbiarren babesle gisa. 401 00:25:17,905 --> 00:25:20,499 Hala ere, poliziaren afera hau tokiko afera bat besterik ez zen, 402 00:25:20,500 --> 00:25:22,434 tipo honek antzezleku handiago bat behar zuen; 403 00:25:22,436 --> 00:25:25,079 beraz, bere lagun Ivani esker ona emateko, 404 00:25:25,080 --> 00:25:26,914 lehendakaritzatik uzkaili zuen, 405 00:25:26,917 --> 00:25:29,201 urte batzuk beranduago eraila ere egin zen. 406 00:25:29,203 --> 00:25:32,771 Pentsatzekotan izan zaitezkete, behin Serbiako lehendakari berria bihurtu ostean Slobo lasaitu egingo zela; 407 00:25:32,773 --> 00:25:36,794 baina ez, antzezleku handiago bat behar zuen, eta zorteduna izan zen! 408 00:25:36,798 --> 00:25:40,123 Urteurren handi bat zetorren: 409 00:25:41,239 --> 00:25:44,545 Serbiarrak euren historia eta kulturaren mugarri zen 410 00:25:44,548 --> 00:25:47,040 Kosovoko borrokaldiaren 600 urteurrena ospatzen ari ziren, 411 00:25:47,045 --> 00:25:49,936 bandera serbiar, jugoslaviar, estatubatuar eta are kanadiarrak erakutsiz 412 00:25:49,937 --> 00:25:52,159 eta abesti abertzaleak abestuz; 413 00:25:52,165 --> 00:25:54,475 eta orduan Slobo eskenatokira igo zen eta 414 00:25:54,575 --> 00:25:58,766 Mendebaldeak "armetarako dei nazional" gisa deskribatzen zuenaren bitartez entzulegoa gartu zuen! 415 00:25:58,767 --> 00:26:02,191 Jugoslavia etnia anitzeko gizarte bat da 416 00:26:02,234 --> 00:26:06,946 eta bere iraunkortasuna bertan bizi diren nazio guztien arteko 417 00:26:06,948 --> 00:26:09,429 berdintasunean datza. 418 00:26:10,483 --> 00:26:13,030 Jugoslavia kolpatu duen krisiak 419 00:26:13,085 --> 00:26:17,156 zatiketa etniko, sozial, kultural, erlijiozko 420 00:26:17,157 --> 00:26:19,805 eta garrantzia txikiagoa duten beste hainbat zatiketetara eraman gaitu. 421 00:26:20,328 --> 00:26:24,322 Ezberdintasunen arteko zubiak eraikitzeak 422 00:26:24,852 --> 00:26:28,542 tirabira hauen eraginak leunduko ditu 423 00:26:28,545 --> 00:26:32,152 Beno… hitzaldia agian ez zen hain supiztailea izan 424 00:26:32,154 --> 00:26:35,513 baina behintzat geroagoko opera kantaldia oso atsegina izan zen 425 00:26:37,284 --> 00:26:39,293 Baina gizon honek gehiegizko handiustea zuela uste bazenuten, 426 00:26:39,303 --> 00:26:42,053 zer esango zenuketen Jesukristorekin konparatua izan zen gizon batez? 427 00:26:42,454 --> 00:26:47,875 Gaur bezalako egun batean Jesukristo Jerusalemen irabazle gisa sartu zen, 428 00:26:48,509 --> 00:26:53,190 bere jendeak Mesias gisa hartu zuelarik. 429 00:26:54,352 --> 00:26:58,535 Gaur Kroaziako hiriburuak Jerusalemen antza du, 430 00:26:58,540 --> 00:27:02,905 Franjo Tudjman bere herriarengana etorri delarik! 431 00:27:05,445 --> 00:27:10,020 Ostia! Kroaziar herriaren "salbatzaile" Franjo Tudjman! 432 00:27:10,022 --> 00:27:13,753 Zama txikia honena, ez da hala? Beno, serioski mintzatuz, Franjok hauteskundeak garbi irabazi zituen, 433 00:27:13,755 --> 00:27:16,055 baina bere inguruko jendea 434 00:27:16,068 --> 00:27:17,790 ez zen bereziki ona benetako asmoak ezkutatzen 435 00:27:17,799 --> 00:27:19,614 Ez da gudarik egongo 436 00:27:20,360 --> 00:27:22,659 Hauek ere ez diote sinesten. 437 00:27:22,800 --> 00:27:25,562 Franjoren gobernua ziztu batean ilegalki armatzen ari zen 438 00:27:25,564 --> 00:27:28,327 Ez gara gure burua armatzen ibili izan! 439 00:27:28,776 --> 00:27:30,719 Bai, noski, eta beste honi buruz, zer? 440 00:27:30,721 --> 00:27:33,656 Oraintxe bertan, 80.000 gizon ditugu kalashnikovez armatuak 441 00:27:33,658 --> 00:27:35,937 Guda aukera bakarra zela zirudien, 442 00:27:35,939 --> 00:27:38,212 baina herritar asko zeuden 443 00:27:38,312 --> 00:27:41,447 "EZETZ" esan zutenak 444 00:27:41,548 --> 00:27:51,218 "Esaten dugun gauza bakarra da, eman bakeari aukera bat!" 445 00:27:51,479 --> 00:27:56,359 Ez gara etnien arteko gatazken bidetik joango! 446 00:28:01,235 --> 00:28:04,338 Jugoslaviarrek galtzeko asko zuten Jugoslavia desagertzen baldin bazen, 447 00:28:04,438 --> 00:28:07,782 50 urtez batera bizi eta hazi ziren, euren artean ezkondu ziren; 448 00:28:08,342 --> 00:28:11,145 eta denen artean Bosnia zegoen, 449 00:28:11,245 --> 00:28:15,189 musulmandarrek, zein serbiarrek, zein kroaziarrek osatutako populazio nahastu batekin, Jugoslavia txiki bat osatuz. 450 00:28:15,200 --> 00:28:18,896 Gudaren aurkako protesta jendetsuak egin ziren Sarajevo hiriburuan, 451 00:28:18,890 --> 00:28:22,704 etnia-arteko ezkontza ehunekorik altuena zuen hirian, politikariek mezu argi bat zuzenduz: 452 00:28:22,724 --> 00:28:27,027 "Ez ezazue bakea anbizio politikoengatik sakrifikatu!" 453 00:28:27,029 --> 00:28:31,005 Baina politikariek interes gutxi zuten Jugoslavia batuta mantentzean 454 00:28:31,009 --> 00:28:33,755 beraz euren mezua zuzendu zieten manifestariei 455 00:28:46,213 --> 00:28:48,424 Eslovenia eta Kroazia izan ziren 456 00:28:48,426 --> 00:28:51,150 bake-negoziazioak ondo ez zetorkiela erabaki zuten lehenak; 457 00:28:51,251 --> 00:28:54,624 beraz, 1991ean euren independentzia aldarrikatu zuten 458 00:28:56,067 --> 00:28:59,727 Independentzia eta Estatu burujabea aldarrikatzen ditugu 459 00:29:02,729 --> 00:29:06,885 Bosniak 1992an jarraitu zien. Hirurak Mendebaldeak aintzatetsiak izan ziren 460 00:29:06,889 --> 00:29:12,898 Etxe Zuriak Eslovenia, Kroazia eta Bosnia aintzatetsiko genituela esan zuenean, 461 00:29:12,899 --> 00:29:15,500 guk, Estatu-departamentukook, ez genuen ideiarik ere 462 00:29:15,501 --> 00:29:18,542 adierazpen horrek, publikoki iragarria izan aurretik, esaten zuenaren gainean. 463 00:29:18,544 --> 00:29:23,050 Arazoa tratatzeko oso modu bitxia izan zen. Ni bulegoko zuzendaria nintzen 464 00:29:23,150 --> 00:29:28,179 eta enplegatu batek ere ez zekien Etxe Zuriak zer erabakiko zuenik. 465 00:29:28,189 --> 00:29:31,715 Beraz, erabakia politikoa izan zela esan daiteke, 466 00:29:31,725 --> 00:29:36,603 ez bait zegoen aintzatespen horrek ekarriko zituen ondorioen azterketa zuhur batean oinarritua 467 00:29:36,664 --> 00:29:40,245 Egia esan, gatazka saihestezin egiteko modua horixe izan zen. 468 00:29:40,500 --> 00:29:43,820 Galdera zen: jendeak sinetsi egingo zuen? 469 00:29:50,243 --> 00:29:55,870 Noski, historiak erakutsi duen bezala, bazegoen iritzi publikoa gatazka piztearen alde 470 00:29:55,878 --> 00:29:59,502 mobilizatzeko modu seguru bat, jendea II Mundu Gudako mentalitatera itzularaziz; 471 00:29:59,552 --> 00:30:01,497 serbiar guztiak txetnik 472 00:30:01,500 --> 00:30:06,415 eta kroaziar guztiak ustasha bihurtuz: Propaganda gogor-gogorra!! 473 00:30:06,417 --> 00:30:12,454 Entzun ezazue serbiar bolondresok, gaizkile txetnikok: 474 00:30:13,984 --> 00:30:18,789 gure amorruak Serbian bertan ere harrapatuko zaituzte! 475 00:30:20,096 --> 00:30:23,066 Kroaziar marrazkiak serbiarren kontra 476 00:30:24,099 --> 00:30:25,511 "Hau Serbia da" 477 00:30:25,513 --> 00:30:29,371 Nire trebetasuna? Txetnikak akatzea! 478 00:30:29,902 --> 00:30:32,385 Serbiarrok supergizonak gara, 479 00:30:32,387 --> 00:30:34,605 mundu osoaren kontra borrokan ari gara; 480 00:30:34,606 --> 00:30:36,812 guda santua borrokatzeko prest gara 481 00:30:36,815 --> 00:30:39,142 ehun urtez irauten badu ere! 482 00:30:39,149 --> 00:30:42,883 Kroazia zure odolaz babes ezazu! 483 00:30:43,292 --> 00:30:46,005 Lasai dei zaitezkete ustashak, izan bazarete eta! 484 00:30:48,476 --> 00:30:52,782 Ustashei zuzenduko diedan mezua pixka bat zatarra da: 485 00:30:52,785 --> 00:30:54,050 zuen amak zein aitak txinpatuko ditut! 486 00:30:54,219 --> 00:30:57,189 Serbiar mendekuaren garaia iritsi da 487 00:30:57,190 --> 00:31:00,194 mezkita guztiek airean eztanda egin behar dute! 488 00:31:00,530 --> 00:31:03,658 Orain oinetako-adar batekin birrintzen ditugu, oxidatua bada hobe; 489 00:31:03,665 --> 00:31:06,147 horrela, autopsia egiterakoan 490 00:31:06,150 --> 00:31:09,914 ez dute jakingo hildakoa sarraskitua edo tetanusa dela eta hil denik" 491 00:31:13,055 --> 00:31:17,252 Jasenovac i Gradiška Stara 492 00:31:17,258 --> 00:31:24,099 hau da harakin ustashen etxea! 493 00:31:24,199 --> 00:31:27,170 Uste dut neska guztiak ados egongo liratekeela: 494 00:31:27,200 --> 00:31:32,088 txetnik faxista horiek sarraskitu eta hil egin beharko genituzke! 495 00:31:32,129 --> 00:31:36,589 Etsai txetnikaren bizkarrezurra hautsi duzue! 496 00:31:36,849 --> 00:31:39,191 Allah handia da! 497 00:31:39,204 --> 00:31:41,889 Minez betetako zelai batetik ibilaldi zoriontsua opa dizuegu hau abestuz: 498 00:31:42,000 --> 00:31:44,227 "Pausu oker bat gutxienez" 499 00:31:45,155 --> 00:31:47,328 Gaur, Vukovar hiri suntsituan 500 00:31:47,322 --> 00:31:49,256 Gaur, Vukovar hiri suntsituan 501 00:31:49,259 --> 00:31:51,600 Etsaiak bere benetako itxura genozida erakusten du 502 00:31:51,602 --> 00:31:54,437 vukovartar serbiarrak sarraskituz. 503 00:31:54,438 --> 00:31:56,558 Etsaiak bere benetako itxura genozida erakusten du 504 00:31:56,559 --> 00:31:58,776 vukovartar kroaziarrak sarraskituz. 505 00:31:59,027 --> 00:32:02,627 Vukovarreko irudiek, propaganda kroaziar-zagrebtarrak 506 00:32:03,004 --> 00:32:07,847 eraildako kroaziarrei buruz dioena guztiz gezurtatzen dute 507 00:32:08,153 --> 00:32:11,006 Vukovarreko irudiek, propaganda serbiar-belgradarrak 508 00:32:11,008 --> 00:32:14,106 eraildako serbiarrei buruz dioena guztiz gezurtatzen dute 509 00:32:14,904 --> 00:32:17,633 Bai, denak antzera zebiltzan 510 00:32:17,664 --> 00:32:20,565 Gudak eta guden izaera 511 00:32:20,568 --> 00:32:24,193 aldez aurretik zeuden prestatuta. 512 00:32:24,691 --> 00:32:31,119 Eta hasi zirenean, komunikabideen papera, are gehiago homogeneizatzea izan zen 513 00:32:31,266 --> 00:32:35,726 eta baita ere brutalizatzea, jendeari 514 00:32:35,886 --> 00:32:40,566 gudan parte hartzeko eta jarrera ahalik eta okerragoa izateko arrazoi gehiago emateko 515 00:32:40,909 --> 00:32:43,867 Telebista ikustean, gertatzen ari denaz jabetzen naiz 516 00:32:43,869 --> 00:32:47,502 eta orduan laguntzeko gogoak izaten ditut, gure Serbia maiteak bizia ematea merezi du eta 517 00:32:47,521 --> 00:32:52,120 Ez zegoen mobilizatzeko agindu ofizialik, dena boluntariotza bidez egin zen 518 00:32:52,159 --> 00:32:53,529 Zu! 519 00:32:53,641 --> 00:32:54,541 Ta zu! 520 00:32:56,658 --> 00:32:58,428 Zuek zarete boluntarioak! 521 00:32:58,430 --> 00:33:00,677 Baina bazegoen gauzen nondik-norakoa alda zezakeen gizon bat, 522 00:33:00,679 --> 00:33:03,025 guzti honek nolako erokeria zeramanaz jabetu zena: 523 00:33:03,026 --> 00:33:05,201 bere izena Josip Kir zen 524 00:33:05,272 --> 00:33:13,135 Nire senarra Osijek-Baranja probintziako poliziburu izatera iritsi zen, 525 00:33:13,140 --> 00:33:16,225 probintzia hori Eslavonia eskualdean zegoen. 526 00:33:16,869 --> 00:33:19,769 1991ean han ez zegoen Kroaziar Armadarik, 527 00:33:19,865 --> 00:33:27,685 Serbiar errebeldeek errepideetan barrikadak ezartzen zituzten 528 00:33:27,727 --> 00:33:30,209 Mientras los rebeldes Serbios montaban barricadas para controlar 529 00:33:30,210 --> 00:33:34,568 serbiarrak bizi ziren tokietarako bideak kontrolatzeko; orduan, Josip Kirrek, kroaziarra berau, 530 00:33:34,668 --> 00:33:37,967 afera modu baketsuan konpontzea erabaki zuen. 531 00:33:38,023 --> 00:33:40,783 Soilik negoziazioen bitartez, 532 00:33:40,785 --> 00:33:43,585 barrikada guztiak banan-banan altxatzea lortu zuen. 533 00:33:44,084 --> 00:33:48,017 Nire senarrak ez zuen nazionalitate ezberdinetako pertsonen arean bereizten, 534 00:33:48,085 --> 00:33:51,655 soilik pertsona on eta gaiztoen artean bereizten zuen. 535 00:33:52,686 --> 00:33:55,846 Antza denez, horrela pentsatzeak kalte egin zion, 536 00:33:57,201 --> 00:34:00,201 orduan boterean Franjo Tudjmanen HDZ alderdia bait zegoen 537 00:34:00,209 --> 00:34:02,787 eta HDZ barneko muturreko elementu batzuk ez zeuden ados 538 00:34:02,790 --> 00:34:05,107 Kirren politika bakezalearekin 539 00:34:06,109 --> 00:34:10,409 Kir HDZ alderdiaren asmoen bidean oztopo bat izaten hasi zen 540 00:34:10,409 --> 00:34:11,701 eta paretik kendu behar zuten 541 00:34:11,768 --> 00:34:17,310 Nire senarra HDZko kide batek hil zuen: 542 00:34:17,371 --> 00:34:20,786 Antun Gudeljek. Bera izan zen kakoa sakatu zuena 543 00:34:21,039 --> 00:34:24,837 Hala ere, erailtzeko agindua eman zuenaren izena oraindik ez dugu ezagutzen 544 00:34:24,850 --> 00:34:28,641 Hil zuten egunean, egunkari batek 545 00:34:28,714 --> 00:34:33,029 "Kir joan da, Eslavoniako bakea ere bai" izenburua zekarren 546 00:34:33,059 --> 00:34:37,164 Bai, guda hasia zen, bi hitz goiburu zituela: 547 00:34:37,167 --> 00:34:43,500 Garbiketa etnikoa 548 00:34:43,503 --> 00:34:45,933 Baina kontzeptua Balkanetan ez zen inondik inora berria, 549 00:34:45,935 --> 00:34:48,150 lehen aldiz II Mundu Gudan erabili zen 550 00:34:48,155 --> 00:34:51,235 kroaziar ustashek Kroazia elementu ez-desiragarriz, 551 00:34:51,237 --> 00:34:54,980 serbiarrez eta judutarrez esaterako, nola garbitu zuten deskribatzeko. 552 00:34:55,081 --> 00:35:00,587 Guzti hau 90 hamarkadako serbiarren oroimen nazionalean errotuta zegoen 553 00:35:00,687 --> 00:35:04,723 baina Franjori ez zitzaion axola, jende egokiaren babesa bait zuen: 554 00:35:04,824 --> 00:35:06,826 Hans-Dietrich Genscher Alemaniako kanpo arazoetarako ministroak, 555 00:35:06,827 --> 00:35:09,442 Zagrebekin etengabeko kontaktuan zegoenak, 556 00:35:09,443 --> 00:35:11,921 kroaziar sezesioari argi berdea eman zion 557 00:35:11,923 --> 00:35:14,049 eta baita bere mendebaltar aliatuak presionatu 558 00:35:14,050 --> 00:35:16,557 Eslovenia eta Kroazia aintzatetsi zitzaten 559 00:35:17,968 --> 00:35:21,167 Egia da, nork erasotuko ditu serbiarrak alemaniarrek baizik? 560 00:35:21,894 --> 00:35:23,194 Ez al zarete hau errepikatzeaz inoiz nekatuko? 561 00:35:23,276 --> 00:35:30,339 Alemaniar serbofobia geopolitikara hedatu zen, 1914an eta 1941an gertatu bezelaxe. 562 00:35:30,353 --> 00:35:35,407 Eta logika horretan, jarraikortasun hori, erabat islatzen da 563 00:35:35,408 --> 00:35:39,526 kroaziarren eta esloveniarrengatiko aldekotasunean, herri hauek mendeetan zehar 564 00:35:39,626 --> 00:35:44,926 alemaniar kulturaren eta Estatu-egituren parte izan zirelako 565 00:35:45,065 --> 00:35:48,868 Baina egitasmo horiek arazo bat zuten: serbiarrak, 566 00:35:48,968 --> 00:35:51,504 zeintzuk orduan Kroaziako herri-eratzaile bezala onartuak ziren; 567 00:35:51,604 --> 00:35:55,942 honek esan nahi zuen Kroaziari buruzko erabaki oro hartu aurretik serbiarren iritzia kontutan hartu behar zela, 568 00:35:56,042 --> 00:35:59,011 serbiarrek eta kroaziarrek status bera bait zuten. 569 00:35:59,112 --> 00:36:03,617 Baina orduantxe kroaziar gobernua serbiarrak diskriminatzen hasi zen 570 00:36:03,717 --> 00:36:07,721 Jende asko hila edo mehatxatua izan zen, 571 00:36:07,821 --> 00:36:14,361 askok lana galdu zuten. Eta ez soilik serbiarrak, baita ere serbiarrekin ezkondutako kroaziarrak 572 00:36:14,461 --> 00:36:17,564 diskriminatuak izan ziren 573 00:36:17,664 --> 00:36:23,270 Franjok oso ondo zekien hau. Eta zer egin zuen? Konstituzio bat idatzi zuen 574 00:36:23,370 --> 00:36:29,670 Konstituzio berri horren arabera, Kroazia soilik kroaziarren herrialdea zen. Hau berez da garbiketa etnikoa, garbiketa etniko konstituzionala 575 00:36:29,676 --> 00:36:34,212 Halako Kroaziar Konstituzioa eginez, Franjok Jugoslaviar Konstituzioa urratu zuen, 576 00:36:34,215 --> 00:36:38,318 baliogabetzat jotzen bait zuen, baina Jugoslavia barneko errepubliken arteko mugak mantendu nahi zituen. 577 00:36:38,418 --> 00:36:40,618 Serbiarrek bestela pentsatzen zuten 578 00:36:41,702 --> 00:36:43,487 Hau Serbia da! 579 00:36:43,490 --> 00:36:47,723 Kroaziako serbiarrek nahi zutena, eurek bizi ziren tokietan euren kontrola izatea zen, 580 00:36:47,724 --> 00:36:53,000 euren gobernua eta eskolak izatea eta hizkuntza, kultura eta nazio-nortasuna mantentzeko eskubidea izatea. 581 00:36:53,006 --> 00:36:55,734 Kroaziarrek, egia esan, gauza bera nahi zuten izan ere, 582 00:36:55,835 --> 00:36:59,306 Zagreben "jugoslaviar-serbiar erraldoia" deitzen zitzaion hark mehatxatuta sentitzen bait ziren 583 00:36:59,406 --> 00:37:02,409 Serbiarrek hala pentsatu zuten: "Kroaziarrek Jugoslaviatik banantzeko eskubidea badute 584 00:37:02,509 --> 00:37:04,978 zergatik ezingo gara serbiarrak Kroaziatik banandu?" 585 00:37:05,078 --> 00:37:08,548 Azken finean, AEBtako guda Zibilean halako zerbait gertatu zen: 586 00:37:08,648 --> 00:37:11,718 Virginia AEBtatik banandu zenean, Estatuaren Ipar-mendebaldeko zatia 587 00:37:11,818 --> 00:37:16,790 Virginiatik banandu zen, Mendebaldeko Virginia osatzeko, AEBri leial jarraituz 588 00:37:16,890 --> 00:37:19,558 Hara heldu nintzenean, guda-lerroa ikuskatu nuen, 589 00:37:19,659 --> 00:37:28,527 eta hango jendeak historia arras surrealistak kontatu zizkidan, kroaziar baserritar xumeak zirela, nazionalistak baina arruntak 590 00:37:28,601 --> 00:37:33,106 eta JNA (Jugoslaviako Armada Herrikoia) sekulako armada zela baina eurak garaitu egin zutela; 591 00:37:33,206 --> 00:37:38,104 zituzten arma guztiak JNAri ebatzi omen zizkioten. 592 00:37:38,144 --> 00:37:42,538 Agian, beste batek istorio hori sinetsiko luke, baina nik ingurura begiratu... 593 00:37:42,541 --> 00:37:46,456 badakizu, nik entrenamendu militarra dut, kalashnikovak nork fabrikatu zituen badakit… 594 00:37:46,457 --> 00:37:51,009 mota guztietako armak topatu nituen artsenal hartan: metrailetak eta frankotiratzaile-errifleak barne; 595 00:37:51,015 --> 00:37:52,459 denak Ekialdeko Alemaniatik ekarriak 596 00:37:52,462 --> 00:37:55,729 Kroaziak Alemaniak armatzen zuenik ofizialki sekula onartu ez badu ere, 597 00:37:55,829 --> 00:37:59,099 Alemaniari eskerrak eman zizkion alemanez abestutako abeste batekin; 598 00:37:59,199 --> 00:38:01,298 badakizue, alemaniarrek bakarrik ulertzeko moduan 599 00:38:01,299 --> 00:38:05,238 Eskerrik asko Alemania, nire arima pil-pilean dago 600 00:38:05,338 --> 00:38:09,138 eskerrik asko Alemania, opari liluragarri honengatik 601 00:38:09,140 --> 00:38:14,603 Arrastoa jarraituz gero, konturatuko zara, joan zen udan, Kroaziak 602 00:38:14,604 --> 00:38:21,256 4 edo 5 mila kalashnikoven soberakina eman ziola Afganiar Armada nazionalari. 603 00:38:21,260 --> 00:38:25,625 Egia esan, ez da soberakina, arrastoa zuritu nahi dute 604 00:38:25,725 --> 00:38:30,125 Serbiarrek nahikoa arma eta kroaziar armada birrintzeko gogo handiegiak zituzten 605 00:38:30,128 --> 00:38:32,721 Euren armadari dagokionez 606 00:38:32,725 --> 00:38:35,296 20 edo 30 txetnikekin nahikoa dugu dena konpontzeko 607 00:38:43,510 --> 00:38:47,067 Vukovar hiria kroaziarra 87 egunez setiopean egon zen 608 00:38:47,070 --> 00:38:50,617 eta bertan serbiar tropek garaipen pirriko bat lortu zuten. 609 00:38:50,717 --> 00:38:54,250 Pirrikoa zergatik? Batez ere, hiri osoa suntsitu zutelako 610 00:38:54,255 --> 00:39:00,640 Mundu osoa izan zen Vukovarreko tragediaz kontziente 611 00:39:00,645 --> 00:39:03,602 4.000 bat pertsona hil ziren Vukovarren. 612 00:39:03,606 --> 00:39:09,297 Hau, lurraldea bertan bizi zen jendea baino garrantzitsuago bilakatzearen eredu bat da. 613 00:39:11,704 --> 00:39:15,501 Gauza zuzenak egiten ari zirela pentsa zezaten burmuina garbitu bazieten ere, 614 00:39:15,641 --> 00:39:19,741 batzuk altxatu eta gertatzen ari zenaz jabetu ziren. 615 00:39:20,380 --> 00:39:25,381 Milan Levar, bere jaioterri Gospic serbiarrengandik babestu behar zuen kroaziar bat, 616 00:39:25,400 --> 00:39:28,708 sortu berria zen Kroaziar Armadan sartu zen lehenetako bat izan zen, 617 00:39:28,709 --> 00:39:32,288 baina jasotako agindu batek zeharo atsekabetu zuen. 618 00:39:32,517 --> 00:39:36,616 Milan Levar, 1991ean serbiar zibilak hiltzeko agindua 619 00:39:36,623 --> 00:39:41,033 jaso zuen soldadu kroaziar bat zen; 620 00:39:41,036 --> 00:39:43,989 berak hori oso gaizki eta moraletik at ikusi zuen 621 00:39:43,991 --> 00:39:46,429 eta beraz, agindua betetzeari uko egin zion. 622 00:39:46,509 --> 00:39:52,241 1992an nire senarra armadatik atera zen, 623 00:39:52,566 --> 00:39:55,265 Gospicen agintean zeudenen 624 00:39:55,429 --> 00:39:58,069 aginduak betetzeari uko egin ostean 625 00:39:58,532 --> 00:40:01,857 Eta gero, agintari egokiengana joan zen, 626 00:40:02,572 --> 00:40:05,342 Gospicen egiten ari ziren krimenak salatzera. 627 00:40:06,262 --> 00:40:07,868 Agintariek ezer ere egin ez zutenez, 628 00:40:07,870 --> 00:40:11,268 1993an Levar berriz publikoki atera zen, 629 00:40:11,253 --> 00:40:17,743 bere herkideek, Gospiceko serbiarrek, pairatzen ari ziren 630 00:40:17,745 --> 00:40:24,549 eta baita garbiketa etnikoarekin ados ez zeuden edota boterearentzat oztopo ziren kroaziarrek 631 00:40:24,555 --> 00:40:29,866 pairatzen zuten bidegabekeriez hitz egitera 632 00:40:30,002 --> 00:40:34,420 Bere borrokak Nazioarteko Zigor-Auzitegira testifikatzera eraman zuen. 633 00:40:34,430 --> 00:40:41,220 Hala ere, hura gertatu ondoren, kroaziar muturreko elementuek Milan Levar isilarazi behar zela erabaki zuten 634 00:40:41,224 --> 00:40:45,084 Bonba bat jarri zuten atzeko patioan eta hala hil zuten 635 00:40:47,089 --> 00:40:53,049 2000 urtean gertatu zen hori, Kroazian bakea zenean 636 00:40:59,099 --> 00:41:05,199 Milan Levar, bidezko Kroazia baten alde borrokatzen zuten kroaziarren ikurra zen 637 00:41:05,884 --> 00:41:10,884 eta horregatik izan zen eraila. 638 00:41:11,081 --> 00:41:15,391 Gobernuak Gospiceko hilketak partzialki soilik ikertu zituen; 639 00:41:15,392 --> 00:41:26,392 50 hilotz aurkituz eta hiru pertsonari hain zuzen 15, 12 eta 10 urtetako kartzela-zigorra ezarriz. 640 00:41:26,395 --> 00:41:30,192 Eta hortik aurrera, beste ezer ez 641 00:41:30,276 --> 00:41:32,770 Kroazian elkarren aurka zeuden aldeen artean 642 00:41:32,911 --> 00:41:35,682 elkarrenganako konfidantzan oinarritutako harreman hobeak eraikitzen saiatu beharrean, 643 00:41:35,782 --> 00:41:39,251 1992an, Pentagonoa, bere defentsa estrategiko planean 644 00:41:39,253 --> 00:41:44,675 bere nagusitasun inperialista aldarrikatzen oso lanpeturik zebilen. 645 00:41:44,855 --> 00:41:48,800 1992an New York Timeseko artikulu batean dakar; dokumentu honen arabera, AEBren norabide posible bakarra 646 00:41:48,852 --> 00:41:52,620 mundua erabat dominatzea dela eta beste edozein herrik 647 00:41:52,631 --> 00:41:57,203 ez zuela liderra edota eskualde-potentzia izateko eskubiderik. 648 00:41:57,303 --> 00:42:04,506 AEBk bere burua mundu unipolar batetako botere gorentzat du 649 00:42:04,576 --> 00:42:07,179 eta beraz nahi duena egin dezakeela uste du. 650 00:42:07,209 --> 00:42:11,399 Jugoslavia suntsitua izan behar zen. Eta Jugoslaviaren ikurrik erakusgarriena 651 00:42:11,450 --> 00:42:16,955 erdian zegoen Bosniako errepublika zen. Guda, II Mundu Guda geroztik 652 00:42:16,966 --> 00:42:19,056 Europan izandako odol-isuriterik okerrena izan zen. 653 00:42:28,701 --> 00:42:33,439 Guda Zibila gudetan okerrena da. 654 00:42:33,539 --> 00:42:37,576 Anai-arrebak elkarren kontra, senitartekoak elkarren kontra… 655 00:42:37,676 --> 00:42:41,676 gatazkarik beldurgarrienetako bat da. 656 00:43:01,567 --> 00:43:05,704 Serbiarrek, serbiar gehiengodun lurrak kontrolatu nahi zituzten, 657 00:43:05,804 --> 00:43:08,674 eurentzat garrantzia estrategiko handia zuten lurrak barne. 658 00:43:08,774 --> 00:43:13,245 Kroaziarrek eurentzako gauza bera nahi zuten, eta bosniar musulmandarrek (orain "bosnakiarrek"), 659 00:43:13,345 --> 00:43:19,305 Bosnia osoa nahi zuten. Hau lortzeko, bosniar gobernua, gero eta gehiago 660 00:43:19,307 --> 00:43:24,185 bosnakiarrak soilik ordezkatzen zituena, AEBen laguntza jasotzen hasi zen 661 00:43:25,524 --> 00:43:29,824 Hegaldi sekretuak Tuzlan lurreratzen hasi ziren. 662 00:43:30,029 --> 00:43:36,101 AEB bosniar musulmanei armak luzatzea onartzen hasi zen 663 00:43:36,201 --> 00:43:39,301 Beranduago, AEBko lehendakari Clintonek, bere liburuan 664 00:43:39,371 --> 00:43:43,978 AEBk arma-enbargoa errespetatu ez zuela onartu zuen. Baina hori ez zen dena, 665 00:43:44,008 --> 00:43:46,812 Alijari ehundaka mujahidinen laguntza eskaini zitzaion: 666 00:43:46,912 --> 00:43:50,011 Ea, nork esango lieke ezetz tipo hauei? 667 00:43:50,182 --> 00:43:53,452 Bestalde, serbiarrak Belgradeen laguntzaren zain zeuden. 668 00:43:53,552 --> 00:43:56,455 Jugoslaviar Armada Europako laugarrena zenez, 669 00:43:56,555 --> 00:44:00,392 Mendebaldeak fitxa mugitu zuen Belgradek Bosniako serbiarrak lagundu ez zitzan. 670 00:44:00,492 --> 00:44:04,863 Orduan, 1992ko maiatzean, zigor ekonomikoa ezarri zitzaion Jugoslaviaren hondarrei: 671 00:44:04,963 --> 00:44:06,963 Serbiari eta Montenegrori. 672 00:44:07,099 --> 00:44:12,699 1993ko urrirako, medizinen barne-ekoizpenaren %90a geratu egin zen, 673 00:44:12,871 --> 00:44:17,776 1990rekin konparatuz, eguneko kaloria kontsumoa %28 murriztu zen 674 00:44:17,876 --> 00:44:21,903 eta milioi eta erdi pertsona gaizki elikatuta zeuden. 675 00:44:22,247 --> 00:44:27,019 Bi hilabete geroago, Jugoslaviako laneskuaren %60 langabezian zegoen 676 00:44:27,119 --> 00:44:36,152 eta hileko batez besteko soldata 500 dolarretatik 15era erori zen. Merkatuak hutsik zeuden 677 00:44:37,066 --> 00:44:39,611 Ez haragirik, ez medikamenturik, ez oliorik! 678 00:44:39,613 --> 00:44:43,111 Ez eta bonbilla normalik. Begira! 679 00:44:44,236 --> 00:44:51,236 Beti gertatu ohi den bezala, zigorrek behe-mailetako jendeari egiten diote kalte gehien 680 00:44:51,410 --> 00:44:54,312 goi-goian daudenek onurak ateratzen dituzten bitartean 681 00:44:54,413 --> 00:44:59,218 Serbiarrei inposatu zitzaiena, beste edonon gertatuko litzatekeen: gaizkile-ekonomia agertu zen 682 00:44:59,318 --> 00:45:03,822 Guk (Mendebaldeak) egin genuenagatik, gaizkileak jaun eta jabe bihurtu ziren 683 00:45:03,823 --> 00:45:08,861 Belgradera, diplomatikoak bizi ohi ziren tokira bazoaz, orain han gaizkileak eta iruzurgileak bizi dira, 684 00:45:08,961 --> 00:45:12,895 merkatu beltzean, guda garaian, diru beltz piloa lapurtu zutenak. 685 00:45:12,898 --> 00:45:14,628 -Gudako aprobetxategiak? -Euren urrezko aroa 686 00:45:14,666 --> 00:45:18,803 Sloboren gobernuak herrialdearen finantza-sistema bahitu zuen, bitartean serbiar herritarrei 687 00:45:18,805 --> 00:45:24,903 piramide-eskema ezagunetan ziria sartu zieten, batez ere Dafina Milanovicek eta Jezda Vasiljevicek 688 00:45:24,904 --> 00:45:30,094 Benetan diot oso jende azkarra garela. 689 00:45:30,106 --> 00:45:34,252 Erabaki dut Dafiment Banken kontura bizi direnak 690 00:45:34,254 --> 00:45:35,747 bizitzen jarraituko dutela 691 00:45:35,937 --> 00:45:41,227 Herritarrok! Bizitza hobeago bat nahi al duzue? Lana nahi al duzue? 692 00:45:41,229 --> 00:45:47,506 Pentsioak garaiz kobratu nahi al dituzue? Atzerriko monetazko lehengo gordailuak nahi al dituzue? 693 00:45:47,508 --> 00:45:51,468 Nik badakit amets hauek benetako egiten! 694 00:45:51,737 --> 00:45:53,388 Bazekiten, eurentzako noski. 695 00:45:53,390 --> 00:45:56,958 Biek, Dafinak zein Jezdak, dirua hartu eta ziztu bizian ihes egin bait zuten. 696 00:45:56,970 --> 00:46:01,245 Zigorrek gorritutako tragedia ekonomikoak gailurra jo zuen 697 00:46:01,256 --> 00:46:05,221 Zigorren efektua oso gogorra izan zen, batez ere 1993an, 698 00:46:05,225 --> 00:46:09,587 izan ere, Jugoslavian emandako inflazioa historiako handiena izan zen. 699 00:46:09,688 --> 00:46:15,608 Gogoratzen dut %1,8 mila milioitakoa izan zela. 700 00:46:15,610 --> 00:46:19,565 500 mila milioi dinarretako billetea ere inprimatua izan zen. 701 00:46:19,665 --> 00:46:23,502 Gero eta anabasa handiagoa zegoen eta mafiak jaun eta jabe egin ziren. 702 00:46:23,602 --> 00:46:28,006 Euren inguruan hondamendia soilik bazegoen ere, serbiarrek ez zuten mendebaldearen esanetara men egin nahi, 703 00:46:28,106 --> 00:46:30,075 beraz gizon batek aukera hori baliatzea erabaki zuen 704 00:46:30,175 --> 00:46:33,512 jada zentzurik ez zuen erakunde bat salbatzeko: 705 00:46:33,612 --> 00:46:36,333 Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundea edo NATO 706 00:46:36,338 --> 00:46:39,689 autodefentsarako sistema kolektiboa zen, zeinen kideek 707 00:46:39,819 --> 00:46:43,689 kanpoko beste batek erasoz gero elkar defendatzeko konpromezua hartu zuten. 708 00:46:43,789 --> 00:46:44,993 1949an fundatu zen. 709 00:46:44,998 --> 00:46:48,648 Egia esan, helburua Mendebaldea sobietarrengandik babestea zen; 710 00:46:48,703 --> 00:46:51,530 hauek, urte batzuk beranduago, oreka gisa Vartsoviako Ituna fundatuko zuten 711 00:46:51,630 --> 00:46:58,194 Eisenhower lehendakariak NATO defentsa-aliantza gisa ikusten zuen 712 00:46:58,737 --> 00:47:02,608 azkenean europarrek kontrolatuko zutena. 713 00:47:02,708 --> 00:47:08,547 Baina hori gertatu ordez, AEBk Ekialderanzko hedapenerako tresna bilakatu zuen. 714 00:47:08,647 --> 00:47:11,683 Ezustean, SESB erori egin zen. 715 00:47:11,783 --> 00:47:18,723 AEBk Gorbatxovekin egin zuten Ituna, 716 00:47:18,724 --> 00:47:25,564 Errusia Estatu armatuz eta ez-lagunkoiez ez inguratzearena, puskatu egin zuten. 717 00:47:25,664 --> 00:47:33,469 Serbia kolonizatzea, Errusiaranzko lehen edo bigarren urratsa da. 718 00:47:34,540 --> 00:47:39,478 Kolonizatu egin nahi gaituzte NATOk Hitlerren ikasgaia ikasi zuelako. 719 00:47:39,578 --> 00:47:42,614 Ezin dira bi fronte izan Errusia erasotzerakoan: 720 00:47:42,714 --> 00:47:45,517 lehenik Jugoslavia neutralizatu behar da, Hitlerrek egin bezala. 721 00:47:45,617 --> 00:47:47,519 Baina hori egiteko, kaosa sorrarazi beharra zegoen 722 00:47:47,619 --> 00:47:51,323 Jugoslaviaren kontra esku-hartzeko etsai bat izateko. 723 00:47:51,423 --> 00:47:52,928 Joe Biden eskenatokian sartzen da 724 00:47:52,930 --> 00:47:57,897 Serbiar espantsionismo eta agresio ekintza eztabaidaezinen aurrean gaude… 725 00:47:57,909 --> 00:47:59,744 hau jada ez da Guda Zibil bat; 726 00:47:59,750 --> 00:48:01,150 hau, 30 hamarkadan Alemanian, Austrian 727 00:48:01,152 --> 00:48:04,656 eta Txekoslovakian gertatu bezala 728 00:48:04,658 --> 00:48:11,336 basakeria faxista aseezina da! 729 00:48:11,510 --> 00:48:15,481 Serbiarrei sekulako irainak bota zizkien 730 00:48:15,581 --> 00:48:20,486 eta aldi berean Senatuaren Kanpo Harremanetarako Komitean eragin handiko posizioa zuen. 731 00:48:20,586 --> 00:48:24,122 Bidenek NATOren paper berriaren garrantzia ere nabarmendu zuen: 732 00:48:24,222 --> 00:48:29,094 Hemen ikusten den legez, Senatuak 1994an NATOren etorkizunari buruz izan zuen bilkuran 733 00:48:29,194 --> 00:48:32,360 "Azken hilean, Bruselan, aliatuek, NATOk europar segurtasun sistemaren oinarria 734 00:48:32,363 --> 00:48:35,808 izaten jarraituko zuela bermatu zuten. 735 00:48:35,811 --> 00:48:39,804 Duela 50 urte Nurembergen epaitutako krimenek 736 00:48:39,807 --> 00:48:42,441 Bosnian etengabe jarraitzen dute." 737 00:48:42,541 --> 00:48:46,141 "Batzen gaituen etsai amankomunik gabe 738 00:48:47,413 --> 00:48:49,500 interes nazionalari buruzko gure kontzepzio ezberdinek 739 00:48:49,501 --> 00:48:54,130 gu banandu gaitzaketela ondorioztatzen dugu" 740 00:48:54,653 --> 00:48:57,555 Etsai amankomuna serbiarrengan aurkitu zuen. 741 00:48:57,606 --> 00:49:01,159 Herri hau, jada Ruder&Finn harreman publikorako estatubatuar agentziak kriminalizatu zuen; 742 00:49:01,162 --> 00:49:05,464 agentzia hau Jugoslaviako talde separatistek kontratatua izan zen. 743 00:49:05,564 --> 00:49:12,803 Ez zituzten soilik serbiar liderrak kriminalizatu, baizik eta serbiar herri osoa kriminalizatu zuten 744 00:49:12,904 --> 00:49:16,875 Serbiarren akatsa, erreakzionatzen nahiko motelak izatean zetzan; 745 00:49:16,975 --> 00:49:21,779 nola erasotzen zituzten ez zuten atzeman, eta atzeman zutenean 746 00:49:21,880 --> 00:49:27,507 Balkanak gatazkan murgilduta zeuden, 747 00:49:27,509 --> 00:49:30,400 eta ordurako jada, serbiarrak, argi eta garbi, 748 00:49:30,405 --> 00:49:35,090 propagandaren bitartez denon etsai bihurtu zituzten 749 00:49:35,094 --> 00:49:38,360 Beraz, AEB serbiarrek kontra zuzenean lerratzen hasi zen. 750 00:49:38,407 --> 00:49:42,484 Kroazian ekaitza hasi zuten, Oluja (Ekaitza) Operazioa. 751 00:49:42,500 --> 00:49:48,006 Plan bat egituratu zuten, Kroaziar Armadak Krajina erasotzeko, 752 00:49:48,106 --> 00:49:55,877 eta gutxiengo serbiarra bizi zen lurrak okupatzeko asmoz. 753 00:49:55,880 --> 00:49:58,400 Han (serbiarrak) bost mendez edo bizi izan ziren, 754 00:49:58,402 --> 00:50:02,950 baina oso erradikalak omen zirela erabaki zen 755 00:50:02,953 --> 00:50:06,080 Kroaziaren muga-lurraldeetan bizitzen jarraitzeko 756 00:50:06,090 --> 00:50:08,320 Horrela, Brijuni uharteetan burutu zen batzar batean 757 00:50:08,353 --> 00:50:11,500 Franjok Ante Gotovina jeneralari baimena eman zion 758 00:50:11,510 --> 00:50:15,900 Jugoslaviako gudan gertatutako garbiketa etniko ekintzari handiena burutzeko 759 00:50:16,981 --> 00:50:20,604 Kolpea hain handia izan behar da 760 00:50:20,606 --> 00:50:24,234 //ezen serbiarrak ia guztiz desagertu behar diren. 761 00:50:24,403 --> 00:50:28,200 Garrantzitsua da zibilak ihesean mugitzen hastea 762 00:50:28,205 --> 00:50:31,040 horrela armadak jarraitu egingo bait die 763 00:50:31,044 --> 00:50:33,410 eta zutabe militarrak mugitzen direnean 764 00:50:33,413 --> 00:50:36,423 eta zutabe militarrak mugitzen direnean 765 00:50:36,365 --> 00:50:38,361 Ihesbide bat emango diegu 766 00:50:38,367 --> 00:50:41,666 giza eskubide horiek bermatzen ditugunaren itxurak egiten ditugun bitartean. 767 00:50:41,793 --> 00:50:45,998 1995eko abuztuan burututako operazioak 84 bat ordu iraun zituen; 768 00:50:45,999 --> 00:50:51,403 emaitzak 2.000 hildako eta garbiketa etnikoaren 250.000 biktima serbiar izan ziren. 769 00:50:51,403 --> 00:50:54,700 Slobo eta bere jeneralek, "serbiar guztien babesleek", 770 00:50:54,708 --> 00:50:56,008 zokobazter utzi zituzten 771 00:50:56,200 --> 00:50:57,102 Zer egingo dugu? 772 00:50:57,103 --> 00:50:58,800 Ahal duenak bere burua salba dezala! 773 00:50:58,890 --> 00:51:01,799 Jeneral jauna! 774 00:51:03,014 --> 00:51:08,153 Ekaitza Operazioa, estatubatuarrek, tartean nire lankide batzuek inspiratua izan zen. 775 00:51:08,253 --> 00:51:15,227 Kroaziar Armadari aholku eman ziotenak AEBko Armadako ofizial jeneral erretiratuak izan ziren, 776 00:51:15,327 --> 00:51:18,764 Washingtonen, Inside the Beltway gunean operatu zutenak 777 00:51:18,864 --> 00:51:20,800 Franjo oso pozik zegoen 778 00:51:20,805 --> 00:51:27,205 Ez diegu ezta euren diru zikina edota galtzontziloak hartzeko denborarik eman! 779 00:51:27,539 --> 00:51:32,244 Behin Kroaziako serbiarrak desagerrarazita, estatubatuarrek Bosniarantz egin zuten. 780 00:51:32,344 --> 00:51:34,900 Baina serbiarrak handik botatzea ez zen hain erraza, 781 00:51:34,902 --> 00:51:37,201 beraz beste estrategia bat jarri zuten martxan. 782 00:51:37,449 --> 00:51:40,830 Bosniako guda, benetan zen hala guda zibil bezala aurkeztuko balute 783 00:51:40,834 --> 00:51:42,624 serbiarren guda-eraso gisa aurkeztu beharrean, 784 00:51:42,687 --> 00:51:45,125 Mendebaldeko ikusentzulegoa nahastu egin zitekeen 785 00:51:45,127 --> 00:51:47,000 eta gauza zaildu egin zitekeen. 786 00:51:47,392 --> 00:51:51,962 Esku-hartzeko, lehenik estatubatuarrek noren kontra hartuko zuten parte argitu behar zuten 787 00:51:52,063 --> 00:51:55,275 Serbiarrek hasi zuten guda hau, 788 00:51:55,280 --> 00:51:58,584 serbiarrak dira gudaren lehen eragileak 789 00:51:58,588 --> 00:52:01,070 Eurak (serbiarrak) dira erasotzaileak eta gaiztoak, argi eta garbi. 790 00:52:01,106 --> 00:52:04,855 NATO kolonizazio militar prozesurako tresna gisa erabili zuten, 791 00:52:04,855 --> 00:52:06,444 baina Clintonek bazekien, modu batean edo bestean, 792 00:52:06,447 --> 00:52:08,320 ekintza hau populazioak babestua izan behar zuela. 793 00:52:08,322 --> 00:52:12,602 Adibiderik onena, agian Srebrenica dugu. 794 00:52:13,902 --> 00:52:18,011 Srebrenica, Bosniako herri bat, NBEk 795 00:52:18,013 --> 00:52:20,000 babesleku bila zebilen bosnakiarrentzat (musulmanentzat) "babestutako zonalde" izendatu zuen; 796 00:52:20,091 --> 00:52:21,897 baina egia esan, herri hau ez zen sekula desmilitarizatua izan, 797 00:52:21,899 --> 00:52:23,411 beraz, bosnakiar indarrek 798 00:52:23,418 --> 00:52:25,201 ondoko serbiar herriak eraso zitzaketen. 799 00:52:25,801 --> 00:52:27,504 Ratko Mladic serbiar komandanteak 800 00:52:27,508 --> 00:52:32,136 Srebrenica inbaditu zuen, milaka musulman garbiketa etnikoaz erailez 801 00:52:32,237 --> 00:52:36,875 Srebrenican gertatu zena, hiri horren probokatutako erorketa izan zen, 802 00:52:36,900 --> 00:52:41,379 serbiar indarrek ez zuten espero hiria konkistatzea 803 00:52:41,480 --> 00:52:44,738 NBEk hau genozidioa zela adierazi zuen, 804 00:52:44,740 --> 00:52:46,877 nahiz eta NBEren ikuskatzaile Philip Corwinek ere, 805 00:52:46,985 --> 00:52:50,822 Srebrenican hildako musulmandarren kopurua 806 00:52:50,922 --> 00:52:53,241 Srebrenica inguruko herrietan hildako serbiarren kopuruaren adinakoa zela esan bazuen ere. 807 00:52:53,314 --> 00:52:55,141 Baina honek ez zuen ardura: 808 00:52:55,143 --> 00:52:58,830 Srebrenica beste asmo handiago batzuetarako erabilia izan zen 809 00:52:58,930 --> 00:53:02,768 Musulmandarren aldetik datozen testigantza fidagarri batzuek diotenez 810 00:53:02,868 --> 00:53:08,807 Alija Izetbegovicek zioen Bill Clintonek esan ziola (Izetbegovici) 811 00:53:08,907 --> 00:53:12,220 5.000 hildako musulmandar 812 00:53:12,250 --> 00:53:14,910 NATOk bosniar musulmandarren alde parte hartzeko prezioa izango zela. 813 00:53:14,913 --> 00:53:18,950 Testigantza hauen arabera, Izetbegovicek Srebrenica nahita sakrifikatu zuen 814 00:53:19,050 --> 00:53:25,830 Etxe Zuriari hildako-eskaintza bat emateko, 815 00:53:25,834 --> 00:53:29,913 parte-hartzeari justifikazioa emateko asmoz, parte-hartzea ona zela frogatzeko 816 00:53:30,095 --> 00:53:32,397 Bosniar Gobernuak ez zuen beste aukerarik 817 00:53:32,497 --> 00:53:35,700 Silajdžic jaunak, bere gobernuaren ordezkari gisa hitz eginez, zera dio 818 00:53:35,800 --> 00:53:39,271 Ez dugu, gure lehendakaritzak ez du beste aukerarik 819 00:53:39,371 --> 00:53:42,774 Bosnia-Herzegovinan kanpo eskusartze militarra eskatzea besterik. 820 00:53:42,874 --> 00:53:46,845 Zuek ezin duzue hau bakarrik konpondu… estatubatuarrek ez dute baimenduko, 821 00:53:46,945 --> 00:53:49,945 aliatuek ezin dute jasan 822 00:53:51,950 --> 00:53:54,680 Eskusartzea bermatuta 823 00:53:59,257 --> 00:54:01,740 Hementxe dugu NATO, 824 00:54:01,742 --> 00:54:04,420 bere Estatu-kideak babesteko sortua izan zen erakunde bat, 825 00:54:04,429 --> 00:54:07,577 bere Estatu-kiderik erasotu 826 00:54:07,580 --> 00:54:09,177 edo mehatxatu ez duen herrialde bat erasotzen. 827 00:54:09,180 --> 00:54:13,404 Sarajevoko sektoreko kasko urdinen buru zen Lewis MacKenzie 828 00:54:13,505 --> 00:54:17,242 estatubatuarrak ohartarazten saiatu zen. 829 00:54:17,342 --> 00:54:20,378 Kongresuan azaldu nintzen eta nire iritziaz galdetu zidaten 830 00:54:20,478 --> 00:54:25,350 Eta nik zera esan nien: "hasi zaitezte zuen bilobak prestatzen Bosniako bake-indarren parte izan daitezen, 831 00:54:25,450 --> 00:54:29,421 han belaunaldi batzuk emango dituzue eta". Eta askok han jarraitzen dute 832 00:54:29,425 --> 00:54:33,058 Lepo armatutako NBEren eta NATOren tropak Bosnian bake inposatzen zuten artean, 833 00:54:33,158 --> 00:54:36,161 Mendebaldeko prentsak eta politikariek, eskusartze-militarra 834 00:54:36,261 --> 00:54:41,966 Jugoslavia-ohian emandako garbiketa etnikoei eta giza-eskubideen urraketari 835 00:54:41,969 --> 00:54:44,970 emandako erantzun onuragarri baina oso berantiartzat tratatu zuten 836 00:54:45,070 --> 00:54:50,108 Liberaltzat, aurrerakoitzat edo ezkertiartzat ditugun komunikabide asko 837 00:54:50,208 --> 00:54:55,400 Balkanei dagokienez, korronte hegemonikoak kooptatu zituen. 838 00:54:55,405 --> 00:54:59,650 Beste hitz batzuetan, erosi egin zituzten 839 00:54:59,654 --> 00:55:06,435 AEBren gobernuek eta Europako potentziek saltzen zuten paradigmarekin bat egiteko 840 00:55:06,440 --> 00:55:09,710 Soilik gezurretan ari ziren 841 00:55:09,712 --> 00:55:12,910 eta serbiarrak erasotzeko modu berriak asmatzen zituzten kazetariak; 842 00:55:12,917 --> 00:55:15,652 editoreek zabaltzeko bidali zizkienetik haratago, 843 00:55:15,655 --> 00:55:20,055 Balkanetara heldu aurretik idatzitako historiez haratago asmatzen zuten kazetariak 844 00:55:20,059 --> 00:55:21,439 dira nabarmentzen. 845 00:55:21,539 --> 00:55:25,377 Noski, bonbaketek serbobosniarrak amore ematera behartu zituzten. 846 00:55:25,477 --> 00:55:26,930 Bake-akordioa, 847 00:55:26,936 --> 00:55:29,484 Bosnia serbiar entitatean 848 00:55:29,490 --> 00:55:32,250 eta entitate musulmandar-kroaziarren banatzen zuena sinatzerakoan, 849 00:55:32,350 --> 00:55:35,754 guda gogortzearen arduradun denak bakea goratzen ari ziren 850 00:55:36,454 --> 00:55:40,987 Hemen dugu Vrhbarje herria, Sokolacetik gertu, Bosnian. 851 00:55:40,987 --> 00:55:44,222 Batez ere serbiarrak eta musulmandarrak bizi ziren bertan. 852 00:55:44,295 --> 00:55:46,750 Daytongo bake-itunak sinatu eta berehala, 853 00:55:46,752 --> 00:55:49,529 herritarrak honek eurentzat esan nahi zuenaz jabetu ziren 854 00:55:49,537 --> 00:55:52,080 eta herria serbiar aldean geratuko zenez, 855 00:55:52,104 --> 00:55:56,343 musulmandarrek kolektiboki euren entitatera joatea erabaki zuten 856 00:55:56,815 --> 00:55:58,603 -Biok negarrez zaudete 857 00:55:58,605 --> 00:56:01,130 -Auzokideak gara -Auozkideak? -Bai 858 00:56:01,762 --> 00:56:03,211 -Gaur zuen bideak bereizi egiten dira 859 00:56:03,258 --> 00:56:04,908 -Hala da 860 00:56:05,155 --> 00:56:06,155 -Eta zaila al da? 861 00:56:06,523 --> 00:56:07,723 -Ikusten duzuenez, hala da 862 00:56:07,725 --> 00:56:12,795 -Auzokide bi elkarri negarrez agur esaten? 863 00:56:12,801 --> 00:56:16,299 -Bihotz osoz, bai berak eta bai nik. 864 00:56:16,505 --> 00:56:17,580 -Zalantzarik gabe, hala da. 865 00:56:17,802 --> 00:56:19,702 -Hainbeste urtez elkarrekin bizi izan zarete… 866 00:56:19,914 --> 00:56:22,564 -Bizi izan garen denbora osoan elkarrekin bizi izan gara 867 00:56:22,567 --> 00:56:28,047 -68 urte bizi izan gara. -Liskarrik gabe, desadostasunik gabe 868 00:56:29,740 --> 00:56:36,339 -Beti elkarri lagunduz, hala izan da beti eta hala da orain 869 00:56:38,820 --> 00:56:41,245 -Eta nolakoa da hau? 870 00:56:41,250 --> 00:56:42,100 -Zaila da 871 00:56:42,255 --> 00:56:45,925 -Egia esaiguzu, arren: tratu txarrik jaso al duzu hemen? 872 00:56:45,930 --> 00:56:47,580 Zeozer txarra egin al dizute beste aldekoek? 873 00:56:47,902 --> 00:56:51,752 -Ez, ezin ninduten hobe tratatu 874 00:56:53,002 --> 00:56:53,872 -Triste al zaude? 875 00:56:54,154 --> 00:56:56,904 -Jakina goibel nagoela, gure betiko auzokideei agur esaten ari gara. 876 00:56:56,945 --> 00:57:00,645 Beti eraman izan gara ondo elkarrekin. Oso ondo bizi izan gara hemen 877 00:57:00,869 --> 00:57:04,849 -Ume serbiarrek sekula ez zaituzte iraindu edo arazorik sortu? 878 00:57:04,850 --> 00:57:11,380 -Ez, ez; beti ondo egon gara elkarrekin, beti izan den moduan 879 00:57:11,850 --> 00:57:15,504 Bideo zati hau inon ez zuten erakutsi, 880 00:57:15,666 --> 00:57:18,400 ez zetorren bat Mendebaldeko prentsak 881 00:57:18,454 --> 00:57:22,726 serbiarra ez den oro suntsitzen duten serbiar gaiztoen inguruan 882 00:57:22,730 --> 00:57:24,963 hain temati sortu nahi izan zuen melodramarekin 883 00:57:25,063 --> 00:57:28,853 Honelako bideo batek Mendebaldeko iritzi publikoa eskusartzearen alde mugiaraziko zuenik uste al duzue? 884 00:57:29,617 --> 00:57:33,749 -Liskarrik gabe, presiorik gabe, borrokarik gabe? 885 00:57:33,752 --> 00:57:35,249 -Bat ere ez 886 00:57:35,823 --> 00:57:36,723 -Osasuntsu bizi zara 887 00:57:36,873 --> 00:57:42,748 -Bizirik eta osasuntsu, sekula ez nuen arazo txiki bat ere izan 888 00:57:42,752 --> 00:57:48,833 Jende asko etorri zen, soldadu asko eta beste etnietako jendea 889 00:57:48,840 --> 00:57:52,723 inork sekula ez zidan gaizki begiratu 890 00:57:52,750 --> 00:57:56,507 Zer? Serbiarrak ez al ziren ero genozida batzuk? 891 00:57:57,069 --> 00:58:03,609 -Gure auzokideak bi egunez egon dira hemen, denok negarrez ari ginen 892 00:58:05,552 --> 00:58:07,252 -Gizakion legez esan genion agur elkarri 893 00:58:07,258 --> 00:58:09,238 Gizakiak, eurak? 894 00:58:09,726 --> 00:58:12,406 -Gauzak lehen ziren bezala izatea nahi dut. 895 00:58:12,409 --> 00:58:15,619 Arazoak konpon daitezen lehen bizi ginen bezala elkarrekin bizitzeko. 896 00:58:15,621 --> 00:58:20,060 Jugoslavia lehen zen bezala itzul dadin nahi dut 897 00:58:49,881 --> 00:58:54,321 Giza errukia guztiz arrunta zen serbiar gazte honentzat. 898 00:58:54,330 --> 00:58:58,189 Trebinje herrikoa (Herzegovina) zen, Srdjan Aleksic deitzen zen. 899 00:58:58,289 --> 00:59:01,950 Srdjanen aitak gogoratzen du nola Srdjanek serbiar polizia ikusi zuela 900 00:59:01,953 --> 00:59:04,603 gazte bat etnia arrazoiengatik atxilotzen. 901 00:59:05,007 --> 00:59:13,790 Srdjanek polizia ikusi zuen Alen atxilotzen eta hauen atzetik joan zen zergatik zeramaten jakiteko 902 00:59:14,350 --> 00:59:18,707 Orduan soldadu mozkor bat atera zen polizien bidera 903 00:59:18,750 --> 00:59:26,051 eta Alen indarrez atxiki zuen poliziarengandik 904 00:59:26,115 --> 00:59:29,790 (Alen) musulmandarra zela konturatu zelako. 905 00:59:29,795 --> 00:59:34,707 Soldadu horrek bere labana hartu zuen Alen kale erdian akatzeko, 906 00:59:34,784 --> 00:59:38,774 hori pertsona batentzako heriotza motarik txarrena da. 907 00:59:38,855 --> 00:59:42,785 Srdjanek parte hartu zuen, soldaduarekin borrokan hasi zen 908 00:59:42,912 --> 00:59:45,977 eta Alenek ihes egitea lortu zuen 909 00:59:46,006 --> 00:59:49,299 Srdjanek soldaduaren labana lurrera bota eta handik joaten saiatu zen bitartean. 910 00:59:49,310 --> 00:59:54,940 Hala ere, urrutitik borroka ikusten ari ziren beste hiru soldaduk 911 00:59:54,950 --> 01:00:00,310 Srdjan eraso zuten, lurrera bota eta bere kontra ostikoka hasi ziren 912 01:00:00,320 --> 01:00:03,620 eta Srdjan kalean konorterik gabe utzi zuten. 913 01:00:03,622 --> 01:00:08,299 Soldaduak mutila torturatuz bere lana egingo balute bezala joan ziren. 914 01:00:08,350 --> 01:00:12,413 Nire semea eritetxera eraman zuten 915 01:00:12,458 --> 01:00:14,900 eta han burmuineko hemorragia diagnostikatu zioten. 916 01:00:15,005 --> 01:00:20,360 Zazpi egunez egon zen bere bizitzarengatik borrokatzen 917 01:00:20,693 --> 01:00:25,576 eta zazpigarren egunean, 1995eko urtarrilaren 27an 918 01:00:25,580 --> 01:00:27,406 Srdjan zendu egin zen. 919 01:00:27,444 --> 01:00:30,214 Hau, benetako heroismoz jositako emandako hamaika historietako bat da, 920 01:00:30,224 --> 01:00:32,217 Mendebaldeko prentsara iritsi ez zirenetakoa. 921 01:00:32,317 --> 01:00:35,399 Mendebaldeari gehiago interesatzen zitzaion gatazka larritzea 922 01:00:35,401 --> 01:00:37,740 horrela euren interesen alde eskusartzeko aitzakia izateko. 923 01:00:37,750 --> 01:00:41,686 Munduak Bosniako bakea ospatzen zuen bitartean, 924 01:00:41,700 --> 01:00:44,600 nazioarteko finantza instituzioek 925 01:00:44,687 --> 01:00:46,400 Jugoslavia ohiko zorra 926 01:00:46,430 --> 01:00:49,033 ondorengo Estatuetatik bildu eta bildu egiten zuten, 927 01:00:49,133 --> 01:00:52,240 Balkanak enpresa askearentzako zonalde seguru bilakatzen zituzten bitartean. 928 01:00:52,371 --> 01:00:56,132 1995 bukaeran Mendebaldeak berreraikuntza-programa iragarri zuen, 929 01:00:56,150 --> 01:00:58,400 Bosniaren burujabetza 930 01:00:58,402 --> 01:01:02,247 II Mundu Gudatik ikusi ez zen moduan suntsitzen zuen bitartean. 931 01:01:02,347 --> 01:01:07,318 Kolonialismo hutsa zen hau, Bosnia 932 01:01:07,415 --> 01:01:11,452 NATOren okupazio militarraren eta atzerriko administrazioaren peko lurraldeetan zatituz. 933 01:01:11,458 --> 01:01:17,562 Eskusartze mota hau hain arrakastatsua izan zen ezen Mendebaldeak Kosovon errepikatu nahi izan zuen 934 01:01:17,662 --> 01:01:20,732 Nik uste dut eskualde hau geoestrategikoki oso garrantzitsua dela. 935 01:01:20,736 --> 01:01:28,272 Euren ustez, Kosovo eskualde honetan euren presentzia handitzeko plataforma bat da 936 01:01:28,373 --> 01:01:32,973 Baina Mendebaldeak ez zuen kontutan hartu Kosovok serbiar herriarentzat zuen garrantzia. 937 01:01:37,495 --> 01:01:41,953 Hiritarrok, gaur gure indar armatuak gure NATOko aliatuekin batu dira 938 01:01:42,053 --> 01:01:46,801 Kosovon basakerien erantzule diren serbiar indarren aurkako aire-erasoak burutzeko. 939 01:01:46,822 --> 01:01:53,391 1999ko martxoaren 24an, Javier Solanaren zuzendaritzapean, erabateko agresioa gauzatuz, 940 01:01:53,564 --> 01:01:57,299 NATOk Nazioarteko Zuzenbidea eta Nazio Batuen Karta urratu zituen, 941 01:01:57,303 --> 01:02:00,218 Jugoslaviaren aurkako aire-erasoak burutuz. 942 01:02:00,220 --> 01:02:04,171 Hala ere, Jugoslaviako jendeak bere benetako izpiritua erakutsi zuen 943 01:02:04,208 --> 01:02:06,678 kalera, abestiak abestera 944 01:02:06,680 --> 01:02:09,399 eta zubietan ondo pasatzera ateraz, nahiz eta euren inguruan katastrofea ugaltzen zen. 945 01:02:09,450 --> 01:02:15,230 Aberri gurea, maite zaitugu! (Volimo te otadžbino naša) 946 01:02:15,235 --> 01:02:19,452 -Entzun al duzu Belgraden sirena antiaereo zalapartatsu hori? 947 01:02:19,458 --> 01:02:21,600 -Bai, baina bost axola zait! 948 01:02:21,605 --> 01:02:24,070 -Clinton, izorra hadi! Irabaziko dugu! 949 01:02:24,667 --> 01:02:28,177 -Clinton alu koldarra dela eta bihotzik ez duela esan nahi dut. 950 01:02:28,180 --> 01:02:31,205 Ez du kupidarik. Doala popatik hartzera!! 951 01:02:31,207 --> 01:02:32,502 Barkatu 952 01:02:32,604 --> 01:02:36,720 -Zubia suntsitzen badute berreraiki egingo dugu 953 01:02:37,053 --> 01:02:38,221 hiru ordutan!! 954 01:02:38,530 --> 01:02:41,210 Horretarako gai gara! 955 01:02:41,250 --> 01:02:45,183 Serbiarrek bonben azpian bost egun baino ez zutela jasango uste genuen; 956 01:02:45,283 --> 01:02:48,086 inork ere ez zuen uste zubietara joango zirenik 957 01:02:48,186 --> 01:02:50,455 eta "jomuga" zekarten kamisetak jantziko zituztenik 958 01:02:50,555 --> 01:02:54,392 Misio honen ageriko helburua Kosovon bortizkeria gelditzea eta Slobo uzkailtzea zen. 959 01:02:54,492 --> 01:02:57,210 Jugoslavia bonbatzeak kontrako efektua izan zuen: 960 01:02:57,328 --> 01:03:01,532 Kosovon gatazka gogortu egin zen eta jendeak Sloborekiko elkartasuna erakutsi zuen. 961 01:03:02,132 --> 01:03:05,638 Hala ere, gudaren errealitatea oso gordina zen: 962 01:03:05,639 --> 01:03:10,677 Eskolak, eritetxeak, zubiak, telebista estazioak 963 01:03:10,775 --> 01:03:15,646 eta are enbaxadak NATOk zilegizko jomugatzat hartu zituen. 964 01:03:15,746 --> 01:03:17,850 Elektrizitate sarea bonbatu zuten 965 01:03:18,005 --> 01:03:22,754 Behin, arratsaldez, iluntzean, elektrizitate sarea bonbatu zuten, (serbiarrek) ezin zuten urik ponpatu, 966 01:03:23,054 --> 01:03:24,758 Belgradeko okindegiek ezin zuten lanik egin. 967 01:03:24,823 --> 01:03:27,763 Horrela milioika pertsona urik eta ogirik gabe utzi zuten. 968 01:03:27,769 --> 01:03:33,231 Zer eragin izan zuen honek Kosovon ari ziren segurtasun indar eta ekintza azkarreko indarren ahaleginetan? 969 01:03:33,331 --> 01:03:35,633 Hauek serbiar herriaren aurkako erasoak ziren 970 01:03:35,733 --> 01:03:41,906 Zibilak hiltzen dituztenean, albokalteak deitzen dituzte. 971 01:03:42,006 --> 01:03:46,210 Horrek gaizki sentiarazten zaitu, gizakiez ari garelako, 972 01:03:46,310 --> 01:03:49,480 izen-abizenak dituzte eta euren familientzat oso garrantzitsuak dira. 973 01:03:49,580 --> 01:03:52,817 Baina gainontzeko munduko pertsonentzat albokalteak besterik ez dira. 974 01:03:52,917 --> 01:03:57,044 Nišeko tabako fabrika hiru aldiz jo zuten! 975 01:03:57,045 --> 01:03:59,603 Eta gero Philip Morrisek erosi zuen. 976 01:04:00,224 --> 01:04:03,795 Denda batetara joan eta mailu batekin gauzak apurtzen baditut 977 01:04:03,895 --> 01:04:09,600 eta gero "hondarrengatik ordainduko dut!" badiot, gaizkile bat edota lapur bat izango nintzateke. 978 01:04:09,700 --> 01:04:11,968 Itxuraz, Nišeko zigarroak ere 979 01:04:12,069 --> 01:04:15,573 Kosovon albaniarrak hiltzen ari ziren eta horregatik suntsitu behar ziren. 980 01:04:15,973 --> 01:04:20,007 Argi dago Philip Morrisek zeozer zuela Nišeko zigarro-fabrikaren aurka 981 01:04:20,177 --> 01:04:22,713 europar merkatuan lehiakiderik gogorrenetako bat zen eta 982 01:04:22,813 --> 01:04:25,683 Gudaren benetako arrazoia herrialdea ekonomikoki kolonizatzea zen. 983 01:04:25,783 --> 01:04:29,953 Barneko azpiegitura denak 984 01:04:30,054 --> 01:04:34,964 alemaniar edota estatubatuar azpiegiturez ordeztea. 985 01:04:35,005 --> 01:04:39,349 Beraz, "Yugo" kotxe-fabrika bonbatuz gero, 986 01:04:39,351 --> 01:04:42,337 AEBko merkatuan sartzea lortu zuen kotxea 987 01:04:42,340 --> 01:04:44,335 "Yugo. Zentzurako bidea" 988 01:04:44,435 --> 01:04:46,786 ere bonbatzen duzu. 989 01:04:46,788 --> 01:04:48,520 Porlan fabrikak bonbatuta, 990 01:04:48,523 --> 01:04:50,021 petrolio industria bonbatuta, 991 01:04:50,073 --> 01:04:52,170 telekomunikazio sistema guztiak bonbatuta 992 01:04:52,172 --> 01:04:55,070 horrela berriak eta garestiagoak, baina ez hobeak salduko dituzte. 993 01:04:55,076 --> 01:04:59,250 NATOren asmoa hau bazen, aurretik koordinatua egon behar zuen. 994 01:04:59,350 --> 01:05:04,121 Egia esan, guda gertatu baino urte bat lehenago, Munduko Banketxeak 995 01:05:04,221 --> 01:05:07,126 zehaztasun handiz kalkulatu zituen 996 01:05:07,128 --> 01:05:09,241 Kosovoren okupaziora eramango zuen gudaren ondorioak; 997 01:05:09,260 --> 01:05:13,235 eta simulazioak egin zituen 998 01:05:13,238 --> 01:05:16,631 eta Kosovoko tentsioen ondorioz sor zitekeen emergentzia egoera baten aukerak aztertu zituen. 999 01:05:16,635 --> 01:05:19,639 Honek erakusten du, NATOk aldez aurretik ohartarazi zion Munduko Banketxeari; 1000 01:05:19,669 --> 01:05:21,750 gudaren prestakuntzako aurreneko fase batean ziurrenik. 1001 01:05:21,757 --> 01:05:23,357 Kosovo okupatzeko planak 1002 01:05:23,560 --> 01:05:27,049 eskusartzeko aitzakia bat aurkitu aurretik hasi ziren. 1003 01:05:27,060 --> 01:05:29,043 Itxaron! Okupazioa? 1004 01:05:29,413 --> 01:05:34,318 Ez al ziguten esan Kosovo inbaditu zuten serbiar erasotzaileengandik askatua izan behar zela? 1005 01:05:34,418 --> 01:05:37,189 Beno agian aurkituko dut norbait 1006 01:05:37,191 --> 01:05:38,707 herrialde batek bere burua nola inbadi dezakeen azalduko didana. 1007 01:05:38,709 --> 01:05:41,352 Historia hainbeste itxuraldatu zen 1008 01:05:41,360 --> 01:05:43,300 Mendebaldeak eskusartzeko aitzakia izan zezan. 1009 01:05:43,594 --> 01:05:48,799 Bost mendeko turkiar agintearen ostean, 1912an Kosovo legalki Serbiaren parte izatera pasa zen. 1010 01:05:48,899 --> 01:05:51,250 Ordurako, serbiar asko jada joanak ziren 1011 01:05:51,254 --> 01:05:53,865 geratu zirenek jazarpena jaso behar izan zuten 1012 01:05:53,871 --> 01:05:57,408 II Mundu gudan albaniar faxistek Kosovo okupatu zutenean, 1013 01:05:57,508 --> 01:06:02,823 Mustafa Kruja Albaniako lehen ministroa Kosovon egon zen 1942eko ekainean 1014 01:06:02,831 --> 01:06:05,954 eta Kosovoko albaniar liderrekin bilduta, honako hau esan zuen: 1015 01:06:05,957 --> 01:06:09,772 "Ziurtatu behar dugu Kosovoko serbiar populazioa, 1016 01:06:09,775 --> 01:06:13,991 eta eskualdea, guztiz garbituak izango direla eta mendeetan bertan bizi izan diren serbiarrak 1017 01:06:14,091 --> 01:06:18,362 kolono bezala izendatuak eta Albaniako kontzentrazio-eremuetara bidaliak izango direla. 1018 01:06:18,462 --> 01:06:21,299 Serbiar kolonoak hil egin behar dira." 1019 01:06:21,399 --> 01:06:28,065 Bertako (Kosovoko) serbiar populazioaren aurkako izua ikaragarriko neurrietara iritsi zen: 1020 01:06:28,070 --> 01:06:32,841 10.000 hildako eta 20.000 kanporatu izan ziren. 1021 01:06:40,451 --> 01:06:46,751 Hemen dugu Tito Enver Hoxharekin, garai komunistan Albaniako diktadore izandakoarekin. 1022 01:06:51,362 --> 01:06:57,029 Ikusten? Lehen ez du aipatu Titok Jugoslavia soilik ez 1023 01:06:57,031 --> 01:07:00,330 baizik eta Balkanak gobernatu nahi zituela: 1024 01:07:00,333 --> 01:07:03,451 Grezia, Italia, Bulgaria eta are Albania bilduko zituen federazio bat. 1025 01:07:03,456 --> 01:07:06,340 Horrek esan nahi zuen, Hoxha diktadore albaniarrari 1026 01:07:06,343 --> 01:07:09,897 Jugoslavia barruan albaniarrak zein ondo tratatuak ziren erakutsi behar zitzaiola. 1027 01:07:09,897 --> 01:07:12,964 Beraz, Kosovon bizi ziren albaniar-jugoslaviarrek 1028 01:07:12,968 --> 01:07:16,220 Albaniako albaniarrek baino bizitza maila hobea zuten! 1029 01:07:16,520 --> 01:07:22,120 Euren Unibertsitate propioa, eskola propioak, egunkariak, erakunde politikoak, kultur-etxeak zituzten, 1030 01:07:22,130 --> 01:07:24,472 dena albanieraz. 1031 01:07:24,479 --> 01:07:30,200 Albaniako albaniarrak erraztasun handiz joaten ziren Kosovora, bitartean serbiarrak handik kanporatuak ziren bitartean 1032 01:07:30,967 --> 01:07:35,571 Lehen berrehun serbiar etxe zeuden hemen, orain bost bakarrik geratzen dira. 1033 01:07:36,307 --> 01:07:42,109 Denak joan dira, edo presioak direla eta, edo izua dela eta 1034 01:07:42,379 --> 01:07:44,600 Mendebaldeko komunikabideek ez zuten honi buruz ezer ere esan. 1035 01:07:44,606 --> 01:07:46,920 Bertsio ofizialaren arabera, 1036 01:07:46,925 --> 01:07:51,400 Kosovoko albaniarrek Slobok 90ko hamarkadan hartutako erabakiak zirela eta nahi zuten independentzia 1037 01:07:51,407 --> 01:07:54,200 baina horrek ez du kontutan hartzen albaniarrek Kosovorentzat Errepublika statusa 1038 01:07:54,407 --> 01:07:58,948 jada Titoren Jugoslavia sortu eta gutxira eskatzen zutela, Slobo jaioberria zen garaian, 1039 01:07:58,950 --> 01:08:02,227 eta 1968an protestak ere egon ziren. 1040 01:08:02,766 --> 01:08:06,703 1974an Titok, Serbiako probintzia izaten jarraitzen zuen Kosovori 1041 01:08:06,723 --> 01:08:08,400 Errepublika baten eskuduntza denak eman zizkion 1042 01:08:08,402 --> 01:08:11,440 eta praktikoki, honek, albaniar liderrak 1043 01:08:11,445 --> 01:08:13,677 II Mundu Gudan hasitakoarekin jarraitzea bultzatu zituen 1044 01:08:13,687 --> 01:08:17,413 Behe-intentsitateko erasoak, norbanakoen kontrakoak gertatzen ziren 1045 01:08:17,514 --> 01:08:21,484 eta poliziak ez zuen arazoa behar bezala konpontzen. 1046 01:08:21,585 --> 01:08:24,140 Esan nahi dudana da, eraso horien ostean ez zegoela atxiloketarik 1047 01:08:24,147 --> 01:08:27,175 Ezin dugu izu hau gehiagorik jasan! 1048 01:08:27,203 --> 01:08:30,684 1982ko uztailaren 12an New York Timesen argitaratutako artikulu batean, 1049 01:08:30,689 --> 01:08:33,420 Slobo boterera iristeko oraindik urte batzuk falta zirenean, zera zioen: 1050 01:08:33,425 --> 01:08:36,624 "Serbiarren exodoa, aginteek aitortzen dutenez, 1051 01:08:36,630 --> 01:08:38,623 Kosovon aurre egin beharreko arazo larrienetakoa da". 1052 01:08:38,669 --> 01:08:41,872 Jugoslaviatik banandu nahi duten albaniarren arazoari so eginez, 1053 01:08:41,971 --> 01:08:46,469 Becir Hoti Kosovoko Alderdi Komunistako idazkari nagusiak, zera esan zuen: 1054 01:08:46,471 --> 01:08:49,880 "Nazionalistek bi puntutako programa bat dute; 1055 01:08:49,979 --> 01:08:52,648 lehenik, etnikoki garbia den Errepublika albaniar bat aldarrikatzea 1056 01:08:52,749 --> 01:08:56,853 eta bigarrenik, Albaniarekin batzea Albania handi bat eratzeko". 1057 01:08:56,953 --> 01:09:00,557 Eta desesperaturik zebiltzaten laguntza lortzearen. Kosta ala kosta behar zuten. 1058 01:09:00,657 --> 01:09:02,757 Kosta ala kosta diozu? 1059 01:09:07,430 --> 01:09:11,719 Madeleine (Albright), maite zaitut! Sekula ez zaitut ahantziko! 1060 01:09:11,725 --> 01:09:17,035 Madeleine, gurtu egiten zaitut! Orain eta beti 1061 01:09:17,073 --> 01:09:21,373 Nire ametsak egi bilakatzen dira, zure izena daramadalako. 1062 01:09:21,377 --> 01:09:27,282 Hazten naizenean, umeengatik gauza bera egingo dut! 1063 01:09:27,783 --> 01:09:32,584 Kosovon neska txiki asko Madeleine deitzen dira 1064 01:09:40,497 --> 01:09:43,567 Nahi baduzue, hemen hitz egin dezakegu edo kanpora joan gaitezke 1065 01:09:43,667 --> 01:09:46,659 AEBtako bake ordezkaritza 1066 01:09:51,657 --> 01:09:56,888 Clark jauna, hau da zure taldea, zure UÇK, borrokalari ohiak 1067 01:10:02,419 --> 01:10:09,019 Eskerrik asko gau honetan bildu duzuen diruagatik 1068 01:10:11,294 --> 01:10:18,202 Esan beharra dut, inoiz ez nuela espero 1069 01:10:18,270 --> 01:10:21,550 munduan non edo non nire estatua hain handi bat egingo zutenik 1070 01:10:29,346 --> 01:10:33,889 Txalotzekoa da albaniarrek estatubatuarrak lausengatzeko jakin modua, 1071 01:10:33,900 --> 01:10:37,987 baina arazoa da albaniarrek ez zekitela non sartzen ari ziren. 1072 01:10:38,088 --> 01:10:42,150 1998an UÇK oraindik AEBtako Estatu-departamentuaren arabera 1073 01:10:42,153 --> 01:10:45,483 "erakunde terrorista, heroina-trafikoaren etekinek 1074 01:10:45,500 --> 01:10:49,394 eta Osama Bin Ladenek finantzatua" zen. 1075 01:10:49,433 --> 01:10:52,769 Kosovon gertakariak UÇKk zuzentzen zituela gero eta agerikoagoa egin heinean, 1076 01:10:52,869 --> 01:10:55,938 AEB bere alde erabili ahal zuenaz jabetu zen 1077 01:10:56,039 --> 01:10:58,128 Ipar Albania, berez 1078 01:10:58,132 --> 01:11:01,576 UÇKren kontrolpean, eta ez albaniar gobernuarenean zegoen. 1079 01:11:01,578 --> 01:11:05,834 Eta AEBtako karga-hegazkinak egunean bi aldiz lurreratzen ziren, 1080 01:11:05,836 --> 01:11:08,185 horniketa eta armak eramatera. 1081 01:11:08,285 --> 01:11:11,004 Britainiar indar bereziek, CIAk, 1082 01:11:11,006 --> 01:11:13,750 AEBtako indar armatuek UÇK entrenatzen zuten; 1083 01:11:13,807 --> 01:11:15,160 hori guda aurretik izan zen. 1084 01:11:15,165 --> 01:11:22,566 Alemaniak, Ekialdeko Alemania ohitik Albaniara armak bidaltzen zituen, 1085 01:11:22,566 --> 01:11:26,001 jakinda Albaniak UÇKri emango zizkiola. 1086 01:11:26,102 --> 01:11:29,500 Helburua serbiar armadaren aldetik erantzun gogor bat probokatzea zen, 1087 01:11:29,505 --> 01:11:31,580 horrela Mendebaldea guda gelditzera 1088 01:11:31,590 --> 01:11:34,315 eta bere politika inposatzera abia zitekeelako. 1089 01:11:34,320 --> 01:11:39,112 Slobok militarrak bidali zituen hara eta 1998an erabateko gatazka izan zen 1090 01:11:40,360 --> 01:11:48,262 Serbiarren eta albaniarren arteko gatazka saihestezin bate egoera 1091 01:11:48,300 --> 01:11:53,050 "giza eskubideen urraketa" esaldiaren azpian ezkutatu zuten. 1092 01:11:53,940 --> 01:11:57,206 Giza eskubideak mantra balira bezala erabili zituzten, 1093 01:11:57,376 --> 01:11:59,420 Mendebaldeak, batez ere AEBtako iritzi publikoak 1094 01:11:59,422 --> 01:12:02,500 eskusartzearen zilegitasuna onar zezan. 1095 01:12:02,572 --> 01:12:05,442 Egia esan, AEBk Afganistanen eta Iraken egin duen guzti hori, 1096 01:12:05,542 --> 01:12:09,780 serbiar armadak Kosovon egin zuena baino askoz ere okerragoa da. 1097 01:12:09,880 --> 01:12:14,384 Lurralde bat kolonizatu nahi izanez gero, idatziz jartzea beharrezkoa al da? 1098 01:12:14,484 --> 01:12:18,522 AEBtako Estatu-idazkari Madeleine Albrightek "Rambouilleteko Konferentzia" deitutako hori zuzendu zuen 1099 01:12:18,622 --> 01:12:22,100 Bosnian inposatutako Daytongo itunean oinarriturik. 1100 01:12:22,134 --> 01:12:24,284 Hemen, NATOk, Rambouilleteko Konferentziaren B eranskinean 1101 01:12:24,296 --> 01:12:28,565 Jugoslavia nola okupatuko eta kolonizatuko zuen laburtu zuen. 1102 01:12:28,665 --> 01:12:33,806 "NATOren pertsonalak, ibilgailuek, ontziek, hegazkinek eta ekipamenduak 1103 01:12:33,836 --> 01:12:38,306 Jugoslavian zehar pasabide aske eta mugagabea izango dute" 1104 01:12:38,387 --> 01:12:43,755 Jakina Rambouilleten gu itotzeko heldu gintuztela 1105 01:12:44,080 --> 01:12:48,785 Nahita igo genituen gutxieneko baldintzak, bagenekien ezin zutela 1106 01:12:48,885 --> 01:12:55,925 eranskin hau onartu, eta asmoa aurrera jarraitzea eta bonbatzea zen. 1107 01:12:55,930 --> 01:13:02,165 Egia esan, eranskin hori sekretua zen. 1108 01:13:02,201 --> 01:13:04,501 Ez zitzaion iritzi publikoari jakinarazi guda hasi eta hilabete batzuk pasatu arte. 1109 01:13:04,601 --> 01:13:10,440 Dokumentuak ere hurrengo urratsa aipatzen zuen, Kosovoren independentzia 3 urte beranduagorako aginduz 1110 01:13:10,540 --> 01:13:13,672 Kosovoko liderrek itun bat sinatu zuten joan de astean, 1111 01:13:13,672 --> 01:13:15,870 nahiz eta eskatzen zuten guztia ez zieten ematen 1112 01:13:15,912 --> 01:13:19,049 Ez, hiru urte gehiago itxaron behar izan zuten lortzeko 1113 01:13:19,149 --> 01:13:24,821 Ikusi egin dute bakea irabazi ezin den guda luze bat baino hobea dela. 1114 01:13:24,921 --> 01:13:29,635 Bestalde, serbiar liderrek, uko egin zioten 1115 01:13:29,640 --> 01:13:31,628 itunaren parteak eztabaidatzeari ere 1116 01:13:31,728 --> 01:13:33,040 Zergatik egin zuten galdetzen dut nik: 1117 01:13:33,045 --> 01:13:35,070 "Aizue, nola nahi duzue zuek okupatzea: 1118 01:13:35,074 --> 01:13:36,111 Honela edo hala?" 1119 01:13:36,113 --> 01:13:38,208 Noski, benetako ñabardurak ezkutatu egin ahala, 1120 01:13:38,218 --> 01:13:41,605 istorio osoa estatubatuarrek albaniarrak babestu nahiko balituzte bezala aurkeztu zuten 1121 01:13:41,705 --> 01:13:45,041 Utzidazue errefuxiatuen argazki batzuk jartzen, bihotza hautsi egiten didate eta: 1122 01:13:45,141 --> 01:13:48,349 AEB terrore honi erantzuten egon da; 1123 01:13:48,352 --> 01:13:50,747 irudietan ikusten duzuenari, basakeria guzti hauei. 1124 01:13:50,750 --> 01:13:55,284 Begira itzazue basakeria, miseria, kaosa… 1125 01:13:55,287 --> 01:13:57,500 Lur hau bustizen duen gaixotasun kaltegarri bat badago 1126 01:13:57,587 --> 01:13:59,944 Albaniar askok ez zuten sinetsi 1127 01:13:59,950 --> 01:14:04,880 Ni ez naiz ortodoxoa! Ni albaniarra naiz! 1128 01:14:04,889 --> 01:14:07,933 Lehen Mundu Gudatik gaur arte 1129 01:14:07,935 --> 01:14:12,183 sekula ez naiz inon Kosovon eta Jugoslavian baino hobeto bizi izan. 1130 01:14:12,192 --> 01:14:14,570 Munduko herririk aberatsena 1131 01:14:14,578 --> 01:14:21,500 kaltea besterik ez da ekartzen ari Jugoslaviara, Jugoslaviako eta Albaniako jendea kaltetuz. 1132 01:14:23,492 --> 01:14:29,009 Guzti hau UÇKren, AEBren eta NATOren errua da! 1133 01:14:29,290 --> 01:14:33,450 -Baina Mendebaldean diote zuek laguntzeko eta krisi humanitarioa konpontzeko ari direla 1134 01:14:33,455 --> 01:14:36,950 -Bonbek ez dute inor laguntzen 1135 01:14:36,955 --> 01:14:44,634 Uste dut 1999ko Serbiaren aurkako Mendebaldearen erasoa, posible izan zela 1136 01:14:44,634 --> 01:14:51,334 Mendebaldeko Estatuen interes geoestrategikoei esker, AEBrenei batez ere 1137 01:14:51,741 --> 01:14:53,343 Honek ez zuen albaniarrekin 1138 01:14:53,443 --> 01:14:56,050 edo estatubatuar "kezkatuekin" zerikusirik 1139 01:14:56,055 --> 01:15:01,085 NATOko pilotuak gai al dira traktore bate eta Jugoslaviar Armadaren tanke baten artean bereizteko? 1140 01:15:01,088 --> 01:15:04,786 10 egun beranduago bertan aurkitzen gara, 1141 01:15:04,790 --> 01:15:11,350 NATOk Kosovotik errefuxiatutako albaniarren aurka masakre bat egin zuen tokian. 1142 01:15:11,357 --> 01:15:15,665 Hori egia da. NATOk albaniar zibil asko ere hil zituen. 1143 01:15:15,765 --> 01:15:19,060 Alor horretan albaniarrez edo serbiarrez kezkatuko balira, 1144 01:15:19,065 --> 01:15:20,668 Mendebaldeak ez ziokeen UÇKri lagunduko, 1145 01:15:20,770 --> 01:15:24,507 hau krimen antolatuarekin eta droga-trafikoarekin lotuta bait zegoen. 1146 01:15:24,607 --> 01:15:27,220 Mafia lagunduz ez da inor ere laguntzen. 1147 01:15:27,243 --> 01:15:29,668 Racakeko publizitatutako masakrearen ondoren, 1148 01:15:29,670 --> 01:15:31,580 gero Helena Ranta finlandiar forentseak eszenifikatu zuenaren 1149 01:15:31,681 --> 01:15:35,315 arabera ezagutarazia izan zenaren ondoren, NATOk Jugoslavia bonbatu zuen, 1150 01:15:35,320 --> 01:15:37,621 baina Jugoslaviar Armada suntsitzen porrot egin zuen 1151 01:15:37,721 --> 01:15:40,690 Bonbaketa bukatzerakoan, NATOk 13 tanke jugoslaviar soilik suntsitu zituen; 1152 01:15:40,790 --> 01:15:45,128 asko modelo zaharrak ziren, eta nahita utzi zituzten amu gisa. 1153 01:15:45,228 --> 01:15:50,066 Serbiarrek euren defentsa-indarrak babesteko oso neurri burutsuak hartu zituzten. 1154 01:15:50,166 --> 01:15:54,204 Egurrezko tankeak egin zituzten, eta margotu, benetako itxura emateko 1155 01:15:54,304 --> 01:15:57,874 eta bertan erradiadoreak edota mikrouhinen labeak jartzen zituzten. 1156 01:15:57,974 --> 01:16:02,445 NATO teknologia ezin aurreratuagoarekin dator, helburua ikusten du eta bonbatu egiten du. 1157 01:16:02,545 --> 01:16:05,548 Bonba horietako bakoitzak milaka dolar balio ditu 1158 01:16:05,648 --> 01:16:09,607 eta egurrezko tanke bakoitzak 200 bat kutxa kostatzen zituen 1159 01:16:10,966 --> 01:16:14,060 Txiste bat kontatuko dizuet: 1160 01:16:14,453 --> 01:16:21,166 Baziren behin hegazkin batean ingeles bat, bulgariar bat eta Pera izeneko serbiar bat 1161 01:16:22,128 --> 01:16:25,337 Eta beno, nola jarraitzen duen ez dut oso ondo gogoratzen, 1162 01:16:25,339 --> 01:16:31,876 baina azkenean serbiarra hiruretan azkarrena izan zen eta beste biak barregarri utzi zituen! 1163 01:16:40,683 --> 01:16:44,020 Beraz zergatik eman zuen amore Slobok? 1164 01:16:44,120 --> 01:16:48,615 (1999ko) Ekainaren 2an, Martti Ahtisaari 1165 01:16:48,620 --> 01:16:52,070 eta Viktor Txernomirdin Miloševicekin biltzeko Belgradera heldu ziren. 1166 01:16:53,096 --> 01:16:58,133 Ahtisaarik NATOren baldintzak irakurri zituen eta Miloševicek zera galdetu zuen: 1167 01:16:58,234 --> 01:17:01,304 "Zer gertatuko da sinatzen ez badut?" 1168 01:17:01,404 --> 01:17:05,123 Euren artean mahai bat zegoen, erdian pitxar bat eta lore bat zuena 1169 01:17:05,125 --> 01:17:08,580 eta Ahtisaarik pitxarra alde batera bota zuen eta zera esan zuen: 1170 01:17:08,678 --> 01:17:10,314 "Halaxe geratuko litzateke Belgrad". 1171 01:17:10,318 --> 01:17:13,950 Eta berriz egin zuen erratz-mugimendua mahaian. 1172 01:17:14,651 --> 01:17:19,222 Eta esan zuen: "Aste batean milioi erdi hildako 1173 01:17:19,322 --> 01:17:22,692 eta bonbaketa masiboa Belgraden egon daitezke" 1174 01:17:22,792 --> 01:17:26,463 Ahtisaariren mehatzu beldurgarriaren aurrean, Slobok ez zuen beste aukerarik 1175 01:17:26,563 --> 01:17:34,763 eta ituna sinatu zuen, Ahtisaarik 2008an Bakearen Nobel saria irabazten zuen bitartean 1176 01:17:37,907 --> 01:17:45,113 Hau CBSren albistegi berezi bat da, Kosovori buruz egiten ari garen estalduraren parte. 1177 01:17:45,481 --> 01:17:49,170 Gaur, serbiar indarrak Kosovotik erretiratzen hasi dira 1178 01:17:49,175 --> 01:17:52,822 eta NATOk bere bonbaketa-kanpaina hamaikagarren astean bertan behera utzi du. 1179 01:17:52,825 --> 01:17:58,695 Mendebaldearen interes geoestrategikoaren lehen urratsa 1999an osatu zen, 1180 01:17:58,695 --> 01:18:03,465 NATOren tropak Kosovon sartu zirenean, oraindik bertan jarraitzen dutelarik. 1181 01:18:03,566 --> 01:18:06,469 AEBko tropek Bondsteel basea, 1182 01:18:06,508 --> 01:18:09,672 atzerrian, Alemania kenduta, duten bigarren base handiena eratzen zuten artean; 1183 01:18:09,674 --> 01:18:13,792 Kosovo okupatura abokatu eta aholkulari andana iritsi ziren, 1184 01:18:13,943 --> 01:18:16,234 Munduko Banketxearen tutoretzapean, 1185 01:18:16,237 --> 01:18:18,982 pkanpoko kapitalarentzat baldintza egokiak sortzeko. 1186 01:18:19,082 --> 01:18:20,683 Eta nola egin zuten hau? 1187 01:18:20,783 --> 01:18:25,421 Erakunde bat sortu zuten enpresa publikoen pribatizazioa zuzendu zezan, 1188 01:18:25,521 --> 01:18:31,300 eta denbora batez hausnartu ostean, 1189 01:18:31,326 --> 01:18:35,410 jabetza-eskubideari batere jaramonik egin gabe egingo zutela erabaki zuten; 1190 01:18:35,415 --> 01:18:40,010 ez zuten begiratuko hura benetan norena zen: 1191 01:18:40,012 --> 01:18:44,273 konfiskatu, pribatizatu eta nahi izan zutenari saldu besterik ez zuten egin 1192 01:18:44,374 --> 01:18:47,496 Jugoslaviako banketxe estatalak Kosovon itxi egin ziren 1193 01:18:47,498 --> 01:18:49,907 eta marko alemaniarra hartu zen moneta gisa. 1194 01:18:49,912 --> 01:18:55,300 Kosovoko banketxe-sistema ia osorik eman zitzaion Commerzbank AG banketxe alemaniarrari, 1195 01:18:55,307 --> 01:18:59,289 honek probintzian banketxe-merkataritza sistemaren kontrol osoa izango zuela bermatu zuelarik. 1196 01:18:59,389 --> 01:19:00,997 Itxaron pixka bat! 1197 01:19:00,999 --> 01:19:02,496 Pentsa ezazu pixka bat honetan: 1198 01:19:02,558 --> 01:19:04,492 Giza Ekubideen Urraketak… 1199 01:19:04,495 --> 01:19:06,090 Guda krimenak… 1200 01:19:06,092 --> 01:19:08,206 Horiek izan ziren Mendebaldeak Kosovon sartzeko erabili zituen arrazoiak 1201 01:19:08,097 --> 01:19:10,599 komunikabideek esan zigutenaren arabera. Gogoratzen? 1202 01:19:10,700 --> 01:19:13,072 Orduan, zergatik zegoen NBEren Kosovorako misioaren arduraduna 1203 01:19:13,076 --> 01:19:17,136 serbiarrengandik ikatz-meatzeak hartzen hain arduratuta? 1204 01:19:18,741 --> 01:19:21,605 Bonbaketaren aurretik, Mendebaldeko inbertsoreak 1205 01:19:21,607 --> 01:19:25,636 jada, Balkanetako onibar-jabetzarik baliotsuena zen Trepcako meatze-gune erraldoiaren 1206 01:19:25,638 --> 01:19:29,705 atzetik zebiltzan 1207 01:19:29,707 --> 01:19:32,707 gutxienez 5 mila milioi balio zituelarik. 1208 01:19:32,755 --> 01:19:36,850 Trepcako meatze-guneak ez zituen kuprea eta zink erreserbak handiak soilik, 1209 01:19:36,856 --> 01:19:39,128 baizik eta baita kadmioa, urrea eta zilarra. 1210 01:19:39,228 --> 01:19:40,760 International Crisis Group, 1211 01:19:40,764 --> 01:19:43,560 Soros finantzariak babestutako aditu-komiteak, 1212 01:19:43,699 --> 01:19:46,712 hauxe argitaratu zuen: "Trepca: labirintuari zentzua bilatuz", 1213 01:19:46,721 --> 01:19:51,907 non UMNIKi "Trepcako meatzeak serbiarrengandik ahalik eta azkarren erausteko" aholkatzen zion, 1214 01:19:51,908 --> 01:19:55,678 eta gero "Trepca kosovarrei ematearen aukera guztiz baztertuta dago". 1215 01:19:55,778 --> 01:19:59,200 Eta 2000ko urrian, UMNIKeko arduradun Bernard Kouchnerrek 1216 01:19:59,204 --> 01:20:01,304 lepo armatutako soldaduak 1217 01:20:01,305 --> 01:20:05,154 maskara antitoxikoak zeramatzatela bidali zituen meatzeak hartzera. 1218 01:20:05,254 --> 01:20:07,273 Hau egiteko aitzakia 1219 01:20:07,276 --> 01:20:10,806 Hau egiteko aitzakia 1220 01:20:10,813 --> 01:20:16,300 Noski, osasuna beti izan da Mendebaldeak Jugoslavian izan duen lehentasunetako bat, 1221 01:20:16,308 --> 01:20:20,270 baita ere "Aingeru errukitsua" deitutako bonbaketa-kanpainan. 1222 01:20:20,279 --> 01:20:22,705 Hemen, NATOk 1999ko bonbaketan 1223 01:20:22,805 --> 01:20:25,348 uranio merketua zuten armak erabili ostean, 1224 01:20:25,350 --> 01:20:27,465 Belgradeko aditu militarrek 1225 01:20:27,467 --> 01:20:30,013 erradioaktibitate-mailaren hazkundea nabari izan dute. 1226 01:20:30,113 --> 01:20:33,249 Sedlak doktorea, publikoki ohartarazten lehenetako bat izan zena: 1227 01:20:33,349 --> 01:20:39,322 "Gaur egun, mundu osoan ez dago hainbeste jende eta hain gazte minbiziaz hiltzen den beste tokirik". 1228 01:20:39,422 --> 01:20:44,660 Serbia Hegoaldeko animalien eritetxe honetan argi ikusten da zerbait gaizki dihoala. 1229 01:20:44,761 --> 01:20:48,600 Uranioaren endekatzeak milioika urte daramatzanez, 1230 01:20:48,607 --> 01:20:50,973 "Aingeru errukitsuaren" heriotz-itzala 1231 01:20:50,975 --> 01:20:53,812 eskualdean hortxe egongo da betirako 1232 01:20:53,815 --> 01:20:55,624 Ikusten? Honekin ez dago arazorik. 1233 01:20:55,626 --> 01:21:00,509 Bitartean, NBEk Trepcako meatzeen zuzendaritza 1234 01:21:00,510 --> 01:21:01,987 Mendebaldeko partzuergo bati eman zion osorik. 1235 01:21:01,990 --> 01:21:06,647 Morrison Knudsen International enpresak Trepcako pagotxarengan interesa jarri zuen.// 1236 01:21:06,650 --> 01:21:10,652 Partzuergo berria Washington Group zen, ingeniaritza eta eraikuntzan 1237 01:21:10,753 --> 01:21:13,440 munduko boteretsuenetako bat 1238 01:21:13,449 --> 01:21:16,438 eta AEBk defentsa-kontratista handienetako bat zena. 1239 01:21:16,859 --> 01:21:20,630 Ba al dago Mendebaldeko politikari, enpresari edota lobbyrik 1240 01:21:20,730 --> 01:21:22,556 Jugoslavia ohiko herriari lapurreta egitearren 1241 01:21:22,558 --> 01:21:25,635 edo Jugoslavia ohiko herrien kontrako krimenengatik salaketa hauei aurre egin behar izan dionik? 1242 01:21:25,735 --> 01:21:28,760 Ez, ez dago. 1243 01:21:29,505 --> 01:21:32,227 Edozein jazarpenetatik libratzeko ordea, 1244 01:21:32,229 --> 01:21:35,180 Herbeheretan Hagako Epaitegia sortu zuten, 1245 01:21:35,278 --> 01:21:38,648 bertan gudan murgildua egon zen Jugoslavia ohiko jendea epaitzeko 1246 01:21:38,748 --> 01:21:42,969 Hagako Epaitegia 1993an izan zen sortua 1247 01:21:42,972 --> 01:21:46,599 Segurtasun Kontseiluaren ebazpen baten oinarrian 1248 01:21:46,689 --> 01:21:49,402 eta ez Nazio Batuen Asanblada orokorraren oinarrian. 1249 01:21:49,430 --> 01:21:51,230 Honek esan nahi du, bereziki 1250 01:21:51,237 --> 01:21:56,032 erabaki politikoen oinarrian sortu zela eta ez lege-printzipioen oinarrian 1251 01:21:56,132 --> 01:22:00,068 Kolonia bat eratzen duzunean, kartzelan disidenteak soilik sartzen dira. 1252 01:22:00,169 --> 01:22:04,907 Belgradora itzuliz, 1995ean Bosnia Mendebaldeari eman ostean 1253 01:22:05,007 --> 01:22:08,402 Bakearen Gizona izendatua izan zen Slobori, 1254 01:22:08,407 --> 01:22:12,582 Kosovon berdina egitearen aurrean burugogorkeria azaldu zuenean Guda Krimenak leporatu zitzaizkion 1255 01:22:12,682 --> 01:22:17,620 Nik uste dut lider guztiek zekitela sistemarekin bat ez etorriz gero 1256 01:22:17,720 --> 01:22:20,890 modu baten edo bestean paretik kenduak izango zirela 1257 01:22:20,990 --> 01:22:24,994 Mendebaldearen poltsikoetatik ordaindutako Sloboren kontrako kanpaina handi baten ostean 1258 01:22:25,094 --> 01:22:28,931 EBk eta AEBk milioika euro gastatu zituzten 1259 01:22:29,031 --> 01:22:31,435 Jugoslavia barneko oposizio mugimenduak finantzatzen, 1260 01:22:31,437 --> 01:22:34,501 horrela hauteskunde kanpainan borrokatu ahal zezaten 1261 01:22:34,604 --> 01:22:37,804 Slobok 2000ko irailean hauteskundeak galdu zituen, 1262 01:22:37,806 --> 01:22:39,409 baina ez zuen bere aurkari Vojislav Kostunicaren aurrean 1263 01:22:39,509 --> 01:22:41,010 makurtzeko asmorik. 1264 01:22:41,012 --> 01:22:45,509 Vojok nahikoa zela erabaki zuen 1265 01:22:49,051 --> 01:22:51,617 -"Garaipena! Garaipena!" oihukatzen du jendetzak 1266 01:22:51,619 --> 01:22:56,050 -"Slobodan, salba ezazu Serbia, hil zaitez!" zioten beste batzuek 1267 01:22:56,226 --> 01:23:01,620 Zorionak Kostunica jauna hauteskundeetan lortu duzun garaipenagatik 1268 01:23:01,627 --> 01:23:04,860 Slobo erori egin zen. Zer gertatuko zen ondoren? 1269 01:23:05,501 --> 01:23:10,040 Politikariek edozer pitokeriagatik eztabaidatzen zuten 1270 01:23:10,063 --> 01:23:12,120 telebistako reality show barregarrienean: 1271 01:23:12,122 --> 01:23:15,540 Serbiako Asanblada Nazionala! 1272 01:23:15,545 --> 01:23:21,300 Lehen ministroak gau osoa eman zuen salaketak egiten eta biraoak botatzen 1273 01:23:21,305 --> 01:23:23,105 Alderdi Demokratikoko kideek 1274 01:23:23,107 --> 01:23:24,764 bere ama iraindu ostean 1275 01:23:24,766 --> 01:23:29,340 Aleksandar Vucicek hainbat aldiz eskatu zion legebiltzarreko lehendakariari esku har zezan 1276 01:23:29,343 --> 01:23:32,632 Alderdi Demokratikoko gaizkile horrek nire ama iraindu du! 1277 01:23:32,635 --> 01:23:37,446 Europarako bidean nire ekarpena egiteko prest nago 1278 01:23:37,448 --> 01:23:39,857 badakit zer behar izango duzuen han… 1279 01:23:39,859 --> 01:23:46,337 Galtzetak erantzi eta erantzi ibili izan diren horien ez bezala, 1280 01:23:46,417 --> 01:23:52,507 ministro jauna, pare bat oparitzen dizkizut 1281 01:23:52,509 --> 01:23:55,200 Europar Batasunean hauen premia izango duzu eta! 1282 01:23:55,591 --> 01:23:59,835 Çeku eta Thaçi vojvoda (nagusi) eta Solanaren postura baino okerragoa den bakarra/ 1283 01:23:59,840 --> 01:24:09,092 Boris Tadic Meridijan banketxeko vojvoda da, 11 milioi euro balio ditu! 1284 01:24:09,095 --> 01:24:12,402 Gustatuko litzaidake Alderdi Erradikaleko kideek esango balute: 1285 01:24:12,405 --> 01:24:13,402 "Oso ondo, Djelic! 1286 01:24:13,405 --> 01:24:14,509 Hori da hori!" 1287 01:24:14,584 --> 01:24:18,023 Erakutsi iezaiezu guztiei nola serbiar batek finantzetan arrakasta izan hala duen! 1288 01:24:18,026 --> 01:24:19,879 Zu bai trebea, Božo! 1289 01:24:19,882 --> 01:24:22,700 Erakutsi! Erakutsi denei! 1290 01:24:22,753 --> 01:24:24,396 Denok zutaz harro gaude! 1291 01:24:24,400 --> 01:24:26,505 Vojvoda bat, finantzen benetako vojvoda bat! 1292 01:24:26,508 --> 01:24:28,306 Zorionak Božidar Djelic! 1293 01:24:28,583 --> 01:24:33,509 Hau da historian sartuko den bigarren oinetakoa, 1294 01:24:33,511 --> 01:24:38,717 ziur mundu osoak entzungo duela honetaz 1295 01:24:38,719 --> 01:24:42,110 Lehen aldiz legebiltzarrean zapatak bota zituzten, 1296 01:24:42,116 --> 01:24:43,960 ura ere bota zioten elkarri 1297 01:24:43,963 --> 01:24:46,405 eta kide batzuk indarrez kanporatu zituzten 1298 01:24:50,473 --> 01:24:53,274 Benetan axola zuenean kontzentratu ordez, 1299 01:24:53,278 --> 01:24:56,279 Jugoslavia berriz zatitzea utzi zuten. 1300 01:24:56,379 --> 01:25:02,030 2003an "Jugoslavia" izenak ofizialki izateari utzi zion, 1301 01:25:02,037 --> 01:25:05,294 Javier Solanaren errezeta bikainari esker 1302 01:25:05,300 --> 01:25:07,754 -Hau al da Solana doktorea? 1303 01:25:07,758 --> 01:25:11,621 -Bai, NATOlogo, OSCElogo eta bonbardologo famatua 1304 01:25:11,625 --> 01:25:16,566 Hala ere, gizon batek ez zituen bere herrialdea eta bere sistema hain erraz laga nahi. 1305 01:25:16,666 --> 01:25:22,572 Nire jaioterrikoa den Blaško Gabricek urrats erradikal bat ematea erabaki zuen 1306 01:25:22,672 --> 01:25:26,642 Jugoslaviar sozialismoa beste edozein sozialismo baino askoz hobea zen, 1307 01:25:26,742 --> 01:25:29,814 errusiarra edota txinatarra baino hobea. 1308 01:25:29,816 --> 01:25:35,651 Zerua geneukan, zerua lurrean irudikatu bazenezake, Jugoslavian aurkituko zenuen 1309 01:25:35,751 --> 01:25:38,955 Blaškok bere paradisu zatia nork lapurtu zuen azaltzen du 1310 01:25:39,055 --> 01:25:44,721 Mendebaldean "hiltzen zarenean zerura joango zara" esaten da 1311 01:25:45,528 --> 01:25:48,831 baina ez dizute bizirik zaudelarik zerua izaten utziko. 1312 01:25:48,931 --> 01:25:54,870 Beraz, bere 15 hektareatako jabetza, laugarren Jugoslavia bilakatu zuen 1313 01:25:54,970 --> 01:25:57,907 Zure lantegia suntsitzen badute, dena pribatizatzen badute, 1314 01:25:58,007 --> 01:26:00,875 izan genuen dena ez badugu gehiago edukiko, nola deituko zenioke zuk horri? 1315 01:26:00,976 --> 01:26:03,813 Mendebaldeak horri "demokrazia" deitzen dio 1316 01:26:03,913 --> 01:26:07,891 Honi buruz oso txiste on bat dugu: 1317 01:26:07,895 --> 01:26:11,891 Musulmanek euren imanei eskatzen dietenean 1318 01:26:11,921 --> 01:26:17,460 demokrazia zer den modu ulerterrazean azaltzeko, 1319 01:26:17,560 --> 01:26:24,166 imanak erantzuten du: "Oso erraza. Minaretera igotzen banaiz 1320 01:26:24,266 --> 01:26:27,536 eta zuek nire azpian zaudetelarik goitik pixa egiten badizuet, 1321 01:26:27,636 --> 01:26:30,640 zuek ere niri pixa egin ahal didazue. Hori da demokrazia! 1322 01:26:30,740 --> 01:26:32,675 Beno, txantxak alde batera, 1323 01:26:32,775 --> 01:26:36,012 "Jugoslavia" izena ezabatzearen erabakia arrazoi ez oso on bategatik hartu zen 1324 01:26:36,112 --> 01:26:40,950 Ofizialki Jugoslavia kentzen digutenean, "Serbia eta Montenegro" berrizendatzen dutenean (2003), 1325 01:26:41,050 --> 01:26:45,121 Mendebaldeak Montenegrori diotso: "Utz ezazu Serbia bakarrik!" 1326 01:26:45,221 --> 01:26:48,824 2006an, erreferendum eztabaidagarri baten ostean, 1327 01:26:48,924 --> 01:26:51,694 Montenegro munduko Estatu berri bat bilakatu zen 1328 01:26:51,794 --> 01:26:59,462 Hiritarren %55,4k Montenegroren independentziaren alde bozkatu du 1329 01:26:59,935 --> 01:27:04,840 Hala ere, Jugoslavia ohiko beste zati batek ere status hori nahi zuen. 1330 01:27:04,940 --> 01:27:07,139 Asmatu duzu: Kosovok. 1331 01:27:07,143 --> 01:27:10,112 Urte berberean, negoziaketak hasi ziren Belgraden gobernuaren 1332 01:27:10,212 --> 01:27:13,649 eta gutxiengo albaniarraren artean, Kosovoko statusaren inguruan. 1333 01:27:13,749 --> 01:27:17,420 Hala ere, "negoziaketa" deituak izan ziren hauek iruzur bat izan ziren, 1334 01:27:17,520 --> 01:27:21,056 Mendebaldeko ia potentzia denek 1335 01:27:21,058 --> 01:27:23,919 Kosovo independentea izango zela agindu bait zuten negoziaketei itxaron gabe 1336 01:27:23,959 --> 01:27:29,231 Lehenago edo beranduago esan beharra egongo da: "Nahikoa da. Kosovo independentea da".// 1337 01:27:29,331 --> 01:27:32,207 Hau da hartu dugun postura. 1338 01:27:32,209 --> 01:27:35,271 Kosovoko jendeak jakin beharra du postura irmo eta tinkoa dela, 1339 01:27:35,337 --> 01:27:37,801 hala ere, diplomazia eta negoziaketak badaude; 1340 01:27:37,804 --> 01:27:39,241 baina itxuran, ez da 1341 01:27:39,341 --> 01:27:43,809 epe laburrera gertatuko; 1342 01:27:43,812 --> 01:27:46,441 nire iritziz ebazpen honen alde borrokatu behar dugu 1343 01:27:47,216 --> 01:27:50,799 Pentsa ezazu. Munduko potentziari k handienak zure alde badituzu, 1344 01:27:50,801 --> 01:27:53,091 zuk egin nahi duzuna egin dezakezula esaten, 1345 01:27:53,093 --> 01:27:55,230 zergatik gutxiagorekin konformatu 1346 01:27:55,257 --> 01:27:57,759 eta itun bat lortzen saiatu? 1347 01:27:57,860 --> 01:28:00,696 Aurreikusia zegoen bezala, negoziaketak apurtu egin ziren 1348 01:28:00,697 --> 01:28:04,500 eta Kosovok aldebakarreko independentzia aldarrikatu zuen 1349 01:28:07,937 --> 01:28:11,349 Plazer bat da Kosovo independenteko lehendakaria eta lehen ministroa 1350 01:28:11,355 --> 01:28:14,843 Etxe Zurian izatea. 1351 01:28:14,944 --> 01:28:18,196 Harro nago zuek hemen izateaz, ongietorriak zarete. 1352 01:28:18,198 --> 01:28:21,484 Kosovoren independentziaren biziki aldekoa naiz 1353 01:28:21,584 --> 01:28:40,784 Independentziaren aldeko albaniar protestak 1354 01:28:40,736 --> 01:28:44,573 Hitza ematen dut Estatu Batuek Kosovo independentea aintzatesten ez duten nazio horiekin 1355 01:28:44,673 --> 01:28:47,080 lan egiten jarraituko dutela 1356 01:28:47,081 --> 01:28:49,578 zenbat eta lehen aintzatetsi dezatela konbentzitzeko bidean 1357 01:28:49,678 --> 01:28:51,647 Bushek espero ez zuen arren 1358 01:28:51,649 --> 01:28:54,517 munduko herrialde gehienek ez zuten Kosovoren independentzia aintzatetsi, 1359 01:28:54,617 --> 01:28:57,145 eta NBEko Estatu-kide ere ez zen bihurtu. 1360 01:28:57,148 --> 01:29:00,000 Beraz, Kosovok kale egin zuen Estatu bat bihurtzerakoan. 1361 01:29:00,055 --> 01:29:03,659 Istorio honetan zentzugabekoena, albaniar gutxiengoak, 1362 01:29:03,759 --> 01:29:06,612 90ko hamarkadan bidegabekeriak sufritu zituenak, 1363 01:29:06,615 --> 01:29:09,498 2008an independentzia lortu zuela uste izatea zen. 1364 01:29:09,598 --> 01:29:13,803 Egun handi bat da Kosovoko jendearentzat, albaniarrentzat 1365 01:29:13,903 --> 01:29:21,579 -Nola sentitzen zara? -Oso oso ondo. Hau amets bat bezalakoa da 1366 01:29:21,800 --> 01:29:24,760 Serbiarra naizelarik, albaniarrei erruki handia diet. 1367 01:29:24,762 --> 01:29:28,777 Eurak gu baino gehiago tronpatu dituzte. 1368 01:29:29,151 --> 01:29:31,787 Estatu independente bat dutela uste dute! 1369 01:29:32,521 --> 01:29:35,648 Kosovo Estatu Batuen base militar bat da. 1370 01:29:36,425 --> 01:29:40,329 Badu halako tokiko osagarri bat: albaniarrak; 1371 01:29:40,429 --> 01:29:43,364 tokiko apaingarri bat, zuhaitzen hostoak bezalaxe 1372 01:29:43,532 --> 01:29:46,286 Kosovoko Gobernuak eta Kosovoko herriak 1373 01:29:46,288 --> 01:29:48,927 beti egingo dio men errespetu handiz AEBri 1374 01:29:48,929 --> 01:29:51,173 eta AEBtako administrazioari. 1375 01:29:51,473 --> 01:29:54,209 Eta orain zeozer erabaki al dezakete 1376 01:29:54,309 --> 01:29:57,109 AEBren nahien kontra? Ezinezkoa 1377 01:29:57,112 --> 01:30:01,783 -Uste al duzu Kosovoko gobernuak AEBk baimentzen ez duen zerbait egin dezakeela? 1378 01:30:01,883 --> 01:30:03,530 -Ez. 1379 01:30:03,528 --> 01:30:06,164 Ez dut uste. Ez. 1380 01:30:06,915 --> 01:30:12,015 Ez dut uste ezer egin dezakegunik 1381 01:30:12,017 --> 01:30:15,163 estatubatuarrak, ingelesak, alemaniarrak, frantziarrak eta beste potentziak gabe 1382 01:30:15,705 --> 01:30:18,899 -Uste al duzu Kosovoko Gobernuak 1383 01:30:18,900 --> 01:30:21,157 AEBren nahiekin bat ez datozen erabakiak hartu ahal dituela? 1384 01:30:21,160 --> 01:30:22,800 -Ezin du, ezin du 1385 01:30:22,817 --> 01:30:27,707 -Zergatik? -Amerika Amerika da. Ezin du! 1386 01:30:28,828 --> 01:30:31,708 Ez, inoiz ez 1387 01:30:31,713 --> 01:30:33,048 Amerikarrak entzuten ditugu 1388 01:30:33,148 --> 01:30:35,828 AEB 50 herrialdez, Estatuz osatzen da. 1389 01:30:35,830 --> 01:30:39,948 Beraz, zergatik ezin da Kosovo AEBren parte izan? 1390 01:30:40,222 --> 01:30:45,794 -Zu horren alde egongo zinateke? -Bai, zergatik ez? Dagoeneko dena administratzen dute Kosovon 1391 01:30:45,894 --> 01:30:50,298 -Estatubatuarrek hemen kontrola al dute? -Bai, dena kontrolatzen duten hemen. 1392 01:30:50,398 --> 01:30:54,998 Ez gara Europar Batasunarekiko eta AEBekiko independenteak. 1393 01:30:56,805 --> 01:31:00,876 Nazioarteko komunitateak, bai alor politiko zein ekonomikoan, 1394 01:31:00,976 --> 01:31:04,713 Kosovon duen erabateko boterea erabiltzeko modu ofiziala 1395 01:31:04,813 --> 01:31:08,750 Nazioarteko Bozeramaile Zibilaren bitartekoa da. 1396 01:31:08,752 --> 01:31:11,309 Honek Kosovon aukeratua izan den funtzionario oro kaleratzeko 1397 01:31:11,310 --> 01:31:14,785 edo Kosovoko Asanbladak onartutako edozein lege bertan behera uzteko eskumena du. 1398 01:31:14,787 --> 01:31:17,280 Era berean modu estra-ofizial bat dago, 1399 01:31:17,282 --> 01:31:21,596 nazioarteko komunitateak Kosovoko politikan eta ekonomian esku sartzeko: 1400 01:31:21,696 --> 01:31:26,327 Kosovoren independentziaren babesle gisa agertu diren 1401 01:31:26,330 --> 01:31:29,315 herrialde boteretsuen enbaxadoreen bitartez. 1402 01:31:29,317 --> 01:31:32,607 Enbaxadore horien nahiak ordena antzekoak dira 1403 01:31:32,707 --> 01:31:34,969 Kosovoko politikarientzat. 1404 01:31:34,971 --> 01:31:39,678 Kosovo oraindik kolonia bat da eta kolonizazio honek 1405 01:31:39,682 --> 01:31:44,650 Kosovoko bizi-maila jaitsi arazi egin du 1406 01:31:45,353 --> 01:31:49,124 Beste alde batetik, Serbiako beste probintzia batetako jendea ez zen zetorkionaz jabetu. 1407 01:31:49,224 --> 01:31:53,395 Panoniar lautada erdian kokaturik, 1408 01:31:53,495 --> 01:31:56,465 Vojvodina beti izan da lurralde erakargarria 1409 01:31:56,565 --> 01:31:59,366 bere lur emankorra dela eta. 1410 01:31:59,867 --> 01:32:05,607 Kosovoren independentzia adierazpenaren ostean, Mendebaldea iparraldera begira jarri zen. 1411 01:32:05,707 --> 01:32:11,412 2009ko bukaeran "The Economist" aldizkariaren artikulu batetan 1412 01:32:11,512 --> 01:32:15,070 Serbiako ipar-probintziaren egoera 1413 01:32:15,072 --> 01:32:19,387 "Vojvodinaren independentziara daraman olatua" bezala deskribatu zuten. 1414 01:32:19,487 --> 01:32:25,307 "Azken finean, Kosovok eta Vojvodinak autonomi-maila zabal berdina zuten". 1415 01:32:25,309 --> 01:32:28,551 "The Economist" aldizkari serioa da, 1416 01:32:28,551 --> 01:32:31,151 halako informazioa kezkagarriak ateratzen dituena. 1417 01:32:31,332 --> 01:32:34,302 Eta zergatik inork ere ez zuen ezer ere egin? Zergatik isiltasun hori? 1418 01:32:34,402 --> 01:32:37,338 Begira, badago modu bat jendea Serbian edo edozein beste errepublika jugoslaviar ohitan 1419 01:32:37,438 --> 01:32:40,441 edozer gauza egiteko prest egon dadin: 1420 01:32:40,541 --> 01:32:46,347 soilik hori egitea Europar Batasunean integratzeko beste urrats bat dela esatea. 1421 01:32:46,447 --> 01:32:50,351 EB, europar Estatuen arteko kidetza ekonomiko eta politikoak 1422 01:32:50,451 --> 01:32:54,255 Estatu-kideak jende, ondasun eta ideien trukaketaz laguntzen ditu 1423 01:32:54,355 --> 01:32:56,349 mila milioi pertsonako merkatu baten testuinguruan. 1424 01:32:56,353 --> 01:32:58,359 Definizio ofizialetik at, 1425 01:32:58,459 --> 01:33:02,563 lehen begiratuan ikusten dena baino gehiago dago 1426 01:33:02,664 --> 01:33:07,364 Europar Batasuna europar elite-klasearen proiektu bat da 1427 01:33:07,602 --> 01:33:12,837 europar zibilizazioaren ondarearen balioak ukatzen dituena 1428 01:33:12,840 --> 01:33:19,122 eta hau postmodernismoaren eta post-nazionalismoaren ideologiaren araberako 1429 01:33:19,125 --> 01:33:21,300 zuzentasun politikoaren diktat moduko ordeztu nahi duena 1430 01:33:21,482 --> 01:33:24,319 Lehenik, zure herrialdeak bere merkatuak europar produktuei ateak zabaldu behar dizkie 1431 01:33:24,419 --> 01:33:28,823 eta banketxe guztiak saldu, xakean erregina eta dorrea galtzearen pare dago hau. 1432 01:33:28,923 --> 01:33:32,794 Orduan zure herrialdeko barne-industriak, barne-nekazaritzak eta diru-merkatuak pott egiten dute 1433 01:33:32,894 --> 01:33:34,265 kanpoko konpainiei zure aktiborik onenak 1434 01:33:34,270 --> 01:33:37,055 prezio merkean eskuratzeko aukera emanez. 1435 01:33:37,065 --> 01:33:39,053 Xakearen analogiarekin jarraituz, 1436 01:33:39,060 --> 01:33:42,543 zure gobernuak hasiberri batek jokatuko lukeen bezala jokatzen du 1437 01:33:42,548 --> 01:33:44,260 zure aurretik hamar urrats dagoen EBren kontra. 1438 01:33:44,265 --> 01:33:46,060 Baliteke zuk piezak nola mugitzen diren jakitea, 1439 01:33:46,240 --> 01:33:48,483 baina zure aurkariak jokoa komeni zaion tokira eramaten 1440 01:33:48,485 --> 01:33:51,070 eta nahi duena lortzen daki. Xake mate. 1441 01:33:51,412 --> 01:33:55,817 Txekiar Errepublikan, EBk azukre-industria bere lantegiak ixtera behartu zuen 1442 01:33:55,917 --> 01:33:59,409 EBk Kubatik inportatutako azukre asko bait zuen, 1443 01:33:59,411 --> 01:34:01,307 horrek irabazi handiagoak ekartzen zizkiolarik. 1444 01:34:01,589 --> 01:34:04,745 Honen truke alemaniarrek opari txiki bat egin zioten txekiarrei: 1445 01:34:04,745 --> 01:34:05,745 Euren industria zikina, 1446 01:34:06,327 --> 01:34:09,330 Kyotoko Protokoloak direla eta Alemanian gehiago mantendu ezin zena. 1447 01:34:09,430 --> 01:34:13,368 Hungarian, ardantze-mahastiak frantziarren dumping-prezioen erruz suntsitu ziren, 1448 01:34:13,468 --> 01:34:15,271 hungariarrak banketxeen maileguak 1449 01:34:15,275 --> 01:34:17,313 ordaintzeko ezgai zirelarik. 1450 01:34:17,371 --> 01:34:20,174 Atzerritarrek euren jabetzak prezio merkeetan lortu zituzten. 1451 01:34:20,374 --> 01:34:25,813 Horregatik, ardantze-mahastirik ospetsuena, Tokaj, ingelesena da orain. 1452 01:34:25,913 --> 01:34:30,713 "Ez dago lanik, txirotasuna bakarrik" dio gizon honek. 1453 01:34:32,286 --> 01:34:36,758 Egoerak okerrera egin du Serenc ondoko azukre-fabrika itxi geroztik. 1454 01:34:36,858 --> 01:34:41,896 Mezozomborreko 80 pertsonak euren lanpostuak galdu zituzten. 1455 01:34:41,996 --> 01:34:44,021 Lantegia utzita dago 1456 01:34:44,665 --> 01:34:46,868 Hemen, jokabide-eredu bat ikusten dela uste dut 1457 01:34:46,968 --> 01:34:49,700 EsBalkanak eta Eki Europa bezalako tokiez 1458 01:34:49,706 --> 01:34:52,707 ez da espero EB barruan aita-arte batean bazkide edota parekide izaterik; 1459 01:34:52,807 --> 01:34:58,679 Mendebaldeko produktuentzako merkatu izatea baino, 1460 01:34:58,780 --> 01:35:05,344 lanesku merkerako merkatu izatea. 1461 01:35:05,870 --> 01:35:09,642 Demagun gurina egiteak 1462 01:35:09,678 --> 01:35:15,599 alemaniar nekazari bati tonako 300 dolar kostatzen dizkiola 1463 01:35:16,144 --> 01:35:20,788 eta serbiar nekazariak 200 dolarrengatik produzitu dezakeela. 1464 01:35:22,039 --> 01:35:29,068 Baina alemaniar gobernuak nekazariei subentzio bat ematen die, 1465 01:35:29,070 --> 01:35:32,965 hala gurina egitea 150 dolar kostatzen zaie. 1466 01:35:33,531 --> 01:35:36,631 Eta gurin hori serbiar gurina baino 50 dolar merkeagoa bada, 1467 01:35:37,335 --> 01:35:43,285 horrek nekazal-ondasun inportatuen bilduma oso bat izatera garamatza 1468 01:35:43,903 --> 01:35:47,863 gure bertako nekazariek non saldu ez dutelarik 1469 01:35:48,629 --> 01:35:51,709 Kontutan izan behar dugu Europar Batasunean sartzeak denbora daramala. 1470 01:35:51,879 --> 01:35:59,392 Hamabi urtez, EBtik zetozen produktuei gure ateak zabaldu behar izan dizkiegu 1471 01:36:00,009 --> 01:36:03,289 eta horrela eurek produktu subentzionatuak esportatu ditzakete; 1472 01:36:03,291 --> 01:36:08,779 gure produktuak baino merkeagoak direlarik. 1473 01:36:09,145 --> 01:36:15,525 Ez dugu gure nekazariak subentzionatzeko dirurik. 1474 01:36:15,614 --> 01:36:20,964 Honela, nekazal-ondasunen ekoizle izatetik, 1475 01:36:20,964 --> 01:36:25,224 nekazal-ondasunen inportatzaile izatera igaro gara. 1476 01:36:27,326 --> 01:36:34,366 Eta horrela, eurek banan-banan suntsitzen dute gure industriaren adar oro 1477 01:36:34,442 --> 01:36:37,378 Halako gauzak ez dituzu komunikabideetan entzungo 1478 01:36:37,478 --> 01:36:43,500 Europar Batasunak urtero bi mila milioi euro baino gehiago gastatzen ditu 1479 01:36:43,507 --> 01:36:47,007 komunikabideetan bere irudia saltzen. 1480 01:36:47,054 --> 01:36:53,127 Horrela telebistan eta irratian, showak, programak eta abar babesten dituzte. 1481 01:36:53,227 --> 01:36:56,964 Hitzaldiak antolatzen dituzte, batez ere kazetarientzat. 1482 01:36:56,967 --> 01:36:58,536 Industria oso sendoa da; 1483 01:36:58,634 --> 01:37:04,038 apenas entzungo duzu inoiz Europar Batasunarekiko kritikarik kazetarien ahotan 1484 01:37:04,138 --> 01:37:07,074 Serbian sekula ez da egon Europar Batasunari buruzko eztabaida errealik, 1485 01:37:07,174 --> 01:37:11,812 eztabaida hasteko saiakera oro aurrez aurretik gaitzetsia izan zen 1486 01:37:11,815 --> 01:37:14,512 "antieuroparra" zelakoan 1487 01:37:14,515 --> 01:37:17,985 Eztabaida horri hasiera eman nahi izan ziotenak baztertuak izan ziren 1488 01:37:18,149 --> 01:37:23,504 Oso barregarria da hemen EBri buruz esaten ari zareten hori 1489 01:37:23,826 --> 01:37:24,826 gauza horiek, guk, esloveniarrok, 1490 01:37:24,909 --> 01:37:29,518 duela 10 urte entzun bait genituen… 1491 01:37:29,600 --> 01:37:32,421 zuek esaten ari zaretena CIAk idatzi dizuela ematen du! 1492 01:37:32,425 --> 01:37:33,886 Eta orain entzun ezazue gauza bat… 1493 01:37:35,131 --> 01:37:37,770 -Jarraitu aurretik, zenbat ordaintzen dizute zuri? 1494 01:37:38,654 --> 01:37:42,294 Utzi bukatzen! 1495 01:37:42,913 --> 01:37:45,402 Mozten ari da! 1496 01:37:46,934 --> 01:37:51,427 !//Begira, Eslovenian jada inortxok ere ez du sinesten EBren ametsarengan 1497 01:37:51,430 --> 01:37:54,040 EBn sartu eta hilabete gutxitara; 1498 01:37:54,041 --> 01:37:58,677 kaleratzen masiboak ditugulako, 50.000 langilek lana galdu dute 1499 01:37:58,680 --> 01:38:04,437 lantegi guztiak Errumaniara, Hondurasera edo Txinara doaz. Ulertzen al duzue? 1500 01:38:04,467 --> 01:38:06,757 -Zorionez, batzuk Serbiara ere badatoz 1501 01:38:06,809 --> 01:38:10,254 -Benetan al diozu? 1502 01:38:10,260 --> 01:38:13,750 Euren zuzendariak Serbia eta Balkanak kolonizatzen ari direla 1503 01:38:13,755 --> 01:38:16,146 harro-harro dioten esloveniar "bazkideez" ari zara! 1504 01:38:16,610 --> 01:38:23,447 Gogoratzen dut G-17+ alderdiko gizon neoliberal hori. 1505 01:38:23,784 --> 01:38:31,884 Hala zioen: "Bai, zuk EB kritikatzen duzu, baina EBn bizi zara: Eslovenia EBn ondo dago". 1506 01:38:31,926 --> 01:38:33,824 Ez hori ez da hala. 1507 01:38:33,826 --> 01:38:37,398 Hori propaganda arrunta da: 1508 01:38:37,498 --> 01:38:42,397 ez gaude ondo EBn gaudelako, baizik eta alderantziz: 1509 01:38:42,436 --> 01:38:46,090 Europar Batasunean gaude beste batzuek baino hobeto genbiltzalako, 1510 01:38:46,100 --> 01:38:48,943 adibidez, beste jugoslaviar errepublika ohi batzuek baino hobeto 1511 01:38:49,043 --> 01:38:54,949 Jugoslaviaren heriotzaren ondoren, jugoslaviar errepublika ohi bakoitzak EBn sartu nahi omen zuen. 1512 01:38:55,049 --> 01:39:00,588 Eslovenia izan zen bere nahia erakutsi zuen lehena, 2004an, baina herria ez egoen hain gogotsu 1513 01:39:00,688 --> 01:39:08,595 Jada ez gara Estatu bat, baizik eta EBren eskualde bat besterik ez. Zergatik diot hau? 1514 01:39:09,196 --> 01:39:14,936 Ez dugu moneta-politikarik, praktikoki ez dugu zerga-politikarik 1515 01:39:15,036 --> 01:39:19,598 EBren arauek muga handiak jartzen dizkigutelako 1516 01:39:20,174 --> 01:39:23,044 -Uste duzu orain Eslovenia EBren parte dela gauzak hobeto doazela? 1517 01:39:23,144 --> 01:39:25,144 -Ez, ez dut uste. 1518 01:39:25,179 --> 01:39:26,914 -Ez dut uste hobe gaudenik 1519 01:39:27,014 --> 01:39:28,916 -Ez, ez dut uste 1520 01:39:29,016 --> 01:39:34,112 -Prezioak bikoiztu egin dira, dena garestiagoa da 1521 01:39:34,355 --> 01:39:36,655 -Arropa garestiagoa da 1522 01:39:36,657 --> 01:39:40,707 -Nik ezetz bozkatu nuen Europan sartzeko erreferenduma egin zenean 1523 01:39:41,201 --> 01:39:44,709 -Nik ezetz bozkatu nuen Europan sartzeko erreferenduma egin zenean 1524 01:39:44,857 --> 01:39:46,110 Litostroj 1525 01:39:46,115 --> 01:39:47,471 Metalka 1526 01:39:47,901 --> 01:39:52,171 Ez dugu ezta 500 langiletik gorako enpresa bat ere 1527 01:39:52,175 --> 01:39:53,601 mantentzen denik 1528 01:39:53,607 --> 01:40:00,706 Badakizu Europar Batasunaren parte bazara zeozer eman behar duzula Europar Batasuneko funts amankomunetara 1529 01:40:01,415 --> 01:40:06,230 Iraganean geneuzkan eskubide sozial asko murriztu egin dira 1530 01:40:06,235 --> 01:40:10,691 -Nik uste dut, eta hau nire iritzi pertsonala da, EB gehiago dela korporazio bat 1531 01:40:10,791 --> 01:40:14,500 giza eskubideak errespetatzen dituen instituzio politiko bat baino 1532 01:40:14,649 --> 01:40:17,600 -Eslovenian hobeto al zaudete EBn sartu zinetenetik? 1533 01:40:17,686 --> 01:40:19,085 -Bai, askoz hobe 1534 01:40:19,196 --> 01:40:19,930 -Zergatik? 1535 01:40:19,938 --> 01:40:22,282 -Beno, arrazoi asko daude 1536 01:40:22,328 --> 01:40:23,180 -Zeintzuk dira arrazoi horiek? 1537 01:40:23,188 --> 01:40:24,670 -Asko... 1538 01:40:24,787 --> 01:40:27,724 -Bizitza hobea al zen Jugoslaviaren garaietan? 1539 01:40:29,130 --> 01:40:30,650 -Bai, hobea zen 1540 01:40:30,802 --> 01:40:32,447 -Askeago ginen 1541 01:40:32,685 --> 01:40:34,320 -Tito jainkoen artean jainkoa zen! 1542 01:40:34,325 --> 01:40:38,119 Esloveniaren ondoan, Kroazia EBko Estatu-kidentzako 1543 01:40:38,219 --> 01:40:41,355 Ekologi eta Arrantza Babes Zonaldea uzten ari zen, 1544 01:40:41,340 --> 01:40:44,992 Italiako arrantza-ihardueren herena zonalde horretatik zetorrelarik. 1545 01:40:45,092 --> 01:40:47,392 Bere banketxe-sektorea ere komuneko zulotik bota zuen 1546 01:40:47,419 --> 01:40:52,446 Kroaziak gurea den banketxe bat bakarrik du, 1547 01:40:52,638 --> 01:40:56,391 beste guztiak atzerritarrei saltzera behartu gintuzten. 1548 01:40:57,603 --> 01:41:00,273 Hrvatski Telekom Deutsche Telekomi saldua izan zen 1549 01:41:00,521 --> 01:41:03,351 eta oraindik ez ditugu kontratuaren ñabardurak ezagutzen 1550 01:41:03,277 --> 01:41:07,328 Beste alde batetik, Serbiako jendeak ez du arrazoirik aurkitzen 1551 01:41:07,385 --> 01:41:08,650 Mendebaldetik datorren ororengan konfidantza galtzeko. 1552 01:41:08,682 --> 01:41:12,616 Askotan Mendebaldeak maite dituela dioen propaganda sinesten dute. 1553 01:41:12,686 --> 01:41:17,258 Serbiarrak bonbatu zituztenean ere, serbiarren mesederako egin omen zuten 1554 01:41:17,358 --> 01:41:21,162 Gaurko egoera, ene ustetan, 1555 01:41:21,262 --> 01:41:25,300 nik "Kapitalismo Harraparia" deitzen dudan horren emaitza da. 1556 01:41:25,334 --> 01:41:28,901 Hau 70 hamarkadan hasi zen, ni ekonomi sikario bat nintzenean. 1557 01:41:28,906 --> 01:41:32,070 Hirugarren Munduan maiz erabiltzen genuen "Kapitalismo Harraparia". 1558 01:41:32,171 --> 01:41:36,700 Lehen printzipioa, negozioaren ardura bakarra 1559 01:41:36,774 --> 01:41:41,385 kostu soziala edota ingurugiro-kostua kontutan hartu gabe etekinak handitzean datza. 1560 01:41:41,390 --> 01:41:44,711 Jugoslaviari oso mailegu onuragarriak eskaini zitzaizkion 1561 01:41:44,715 --> 01:41:48,214 horrela zerga handi batetan murgil gintezen. 1562 01:41:48,220 --> 01:41:50,278 Zuen herrialdea ekonomikoki indartsua bada 1563 01:41:50,280 --> 01:41:54,300 orduan militarki eta alor guztietan indartsua da. 1564 01:41:55,178 --> 01:41:58,830 Baina zergapetuta bazaudete eta zuen ekonomia ahula bada 1565 01:41:58,835 --> 01:42:00,980 orduan fronte guztietan ahulak zarete 1566 01:42:01,202 --> 01:42:06,173 Jugoslavia hausten zelarik, zor federala Estatu ezberdinen artean banatua izan zen. 1567 01:42:06,273 --> 01:42:11,479 2010 aldera, denoi agindu zitzaien oparotasuna nabaritzen hasi zen. 1568 01:42:11,579 --> 01:42:18,652 Montenegro, 416 milioi dolarretako zorra zuena, 4.700 milioiko zorra izatera iritsi zen. 1569 01:42:18,752 --> 01:42:24,358 Mazedonia 890 milioitik 6.700 milioi dolarretako zorrera pasa zen. 1570 01:42:24,458 --> 01:42:29,463 Bosnia 2.100 milioi dolarretako zorretik, 15.500 milioira joan zen. 1571 01:42:29,563 --> 01:42:34,802 Serbiaren zorra, 5.500 milioi dolarretatik 38 mila milioira handitu zen. 1572 01:42:34,902 --> 01:42:40,568 Eslovenia 2.600 milioi dolarreko zorretik, 56.300 milioiko zenbaki harrigarrira iritsi zen. 1573 01:42:40,575 --> 01:42:44,030 Eta zorretan txapeldun, Kroazia 1574 01:42:44,050 --> 01:42:50,050 4.600 milioi dolarreko zorretik, 69 mila milioi dolar zorabiagarrietara iritsi zen! 1575 01:42:50,129 --> 01:42:55,501 1988an, Jugoslavia hautsi baino bi urte lehenago, 1576 01:42:55,995 --> 01:43:00,708 Jugoslaviak 13.500 milioi dolar zor zituen. 1577 01:43:00,710 --> 01:43:04,692 Orduan, munduko finantza-egiturek 1578 01:43:04,697 --> 01:43:09,834 zor handiegia genuela eta mailegu gehiago jaso ezin genituela esan ziguten. 1579 01:43:10,462 --> 01:43:15,950 Gaur egun, toki berbera (Jugoslavia) sei Estatutan banatuta dagoelarik 1580 01:43:15,952 --> 01:43:21,201 zorra 184 mila milioikoa da 1581 01:43:21,205 --> 01:43:24,651 eta inortxok ere ez digu esaten zorra handiegia dela. 1582 01:43:24,985 --> 01:43:27,200 Guztiz bestela, mailegu gehiago jasotzen ditugu 1583 01:43:27,207 --> 01:43:29,524 Jugoslaviarrek bereziki maite dute 1584 01:43:29,528 --> 01:43:33,757 Titoren Jugoslavian kanpo-zorrarekin zein ondo bizi diren esatea. Orain ez? 1585 01:43:33,760 --> 01:43:37,769 Nola lapurtzen da herrialde bat? 1586 01:43:37,928 --> 01:43:43,826 Lehenik, jendeak soldata handirik irabazten ez duen 1587 01:43:44,357 --> 01:43:48,800 eta milioi dolar bat aurreztu ezin duen herrialde batean 1588 01:43:48,944 --> 01:43:52,575 zerbait pribatizatu nahi duzula diozu. 1589 01:43:52,602 --> 01:43:56,351 Horrek esan nahi du Jugoslaviako herritar guztietatik 1590 01:43:56,732 --> 01:43:58,878 batek ere ezin duela konpainiarik erosi, 1591 01:43:58,905 --> 01:44:02,684 beraz lantegiak atzerritarrek erosiko dituztela 1592 01:44:02,790 --> 01:44:06,605 Ondo da, atzerritarrek erosi zituzten lantegiak. Hori txarra al da? 1593 01:44:06,606 --> 01:44:10,090 Smederovoko altzairu-fabrika erosteko 1594 01:44:10,095 --> 01:44:14,401 Jugoslaviako garaiko hartzekodunen aldetik 1595 01:44:14,422 --> 01:44:16,894 600 milioi dolarretako maileguak jasan genituen. 1596 01:44:17,289 --> 01:44:20,174 Eta 600 milioi dolar horiekin eraiki genuen. 1597 01:44:20,458 --> 01:44:26,295 Eta 2003an U.S. Steel konpainiari 23 milioi dolarrengatik saldu genion. 1598 01:44:26,299 --> 01:44:28,079 Hau zortea hau! 1599 01:44:28,178 --> 01:44:32,242 Hori da fabrika eraikia izan zen herrialde horrek kostatzen duena. 1600 01:44:32,575 --> 01:44:37,087 Hori gertatu zen herraildeko azpiegitura osoarekin 1601 01:44:37,224 --> 01:44:42,162 Beste aldetik, hemen duzue Jugoslavia txikia (Serbia eta Montenegro) mailegu bidez, nola lapurtu zuten erakusten duen beste adibide bat: 1602 01:44:42,262 --> 01:44:45,089 Lehenik, zigor gogorrak ezartzen dituzte 1603 01:44:45,091 --> 01:44:49,857 Momentu horretan, 1992an, interesak kobratzen hasten dira; 1604 01:44:49,860 --> 01:44:53,250 bai aurretik determinatutako interesa zein zigor-interesa deitu zitzaiona. 1605 01:44:53,255 --> 01:44:57,031 Gure (Serbiaren eta Montenegroren) zorra 5.500 milioi dolarretatik 1606 01:44:57,038 --> 01:45:02,748 13.500 milioi dolarretara handitu zelarik. 1607 01:45:02,752 --> 01:45:05,505 2000 urtean, Miloševic erori egin zenean 1608 01:45:05,902 --> 01:45:11,570 Labus finantza-arduretarako Gobernuko lehendakariorde bihurtu zen 1609 01:45:11,578 --> 01:45:17,058 Bide batez, Miroljub Labus G-17ko kidea zen, pro-NDF aditu talde horretakoa 1610 01:45:17,060 --> 01:45:20,996 Labus iritsi eta boligrafo-zirriborro batekin, 1611 01:45:21,317 --> 01:45:25,514 interes guztiak ordainduko genituela sinatu zuen: 1612 01:45:25,519 --> 01:45:28,916 erregularra, aurretik determinatutako eta zigorrak. 1613 01:45:28,930 --> 01:45:35,522 8 urtetan, 1992-2000 aroan pilatu ziren zorrak ziren. 1614 01:45:35,525 --> 01:45:44,172 Eta horrela, zorraz Jugoslavia hori (Serbia eta Montenegro) guztiz esklabizatu zuen; 1615 01:45:44,569 --> 01:45:49,092 Mendebaldeari 8 mila milioi dolar eman bait genizkion, 1616 01:45:49,095 --> 01:45:52,645 nahiz eta eurak izan gu blokeatu gintuztenak, eta ez alderantziz 1617 01:45:53,300 --> 01:45:58,839 2008an, Kroaziak turismotik 9,3 mila milioi dolar irabazi zituen, 1618 01:45:58,939 --> 01:46:01,890 hau da, Kroaziaren BPGren %29aren pareko kopurua. 1619 01:46:01,895 --> 01:46:06,100 Hau oso ona litzateke, dirua Kroazian geratu izan balitz 1620 01:46:06,157 --> 01:46:11,024 Hotel denak, Kroaziako Adriatikoko hotelik onenak 1621 01:46:11,353 --> 01:46:13,303 alemaniar eta austriar konpainiek erosi zituzten 1622 01:46:13,620 --> 01:46:18,970 9,3 mila milioitatik, Kroaziak soldatarik baxuenak, soldataren gaineko zergak, 1623 01:46:18,975 --> 01:46:25,432 ,//%19ko BEZa eta jatetxeetako, tabernetako eta apartamentuetako euro gutxi batzuk soilik lortu zituen; 1624 01:46:25,532 --> 01:46:28,558 etekina Alemaniara joan zen bitartean 1625 01:46:28,969 --> 01:46:32,268 Eskerrik asko, Alemania, nire arima pil-pilean dago 1626 01:46:32,673 --> 01:46:35,509 Ekonomi ezegonkortasunak errepublika denak mehatxatzen zituen artean, 1627 01:46:35,609 --> 01:46:37,811 NDF eta Munduko Banketxea hauek "salbatzera" etorri ziren. 1628 01:46:37,911 --> 01:46:41,715 Eta zer egin zuten? Esan dezagun NDFk eta Munduko Banketxeak 300 milioi dolarretako mailegu bat ematen dutela 1629 01:46:41,815 --> 01:46:45,919 %5,5 eta %7 arteko interesarekin itzuli behar delarik. 1630 01:46:46,019 --> 01:46:49,790 Baina dirua ez doa inora, ezta pentsatu ere, estatubatuar eta alemaniar banketxeetan geratzen da 1631 01:46:49,890 --> 01:46:52,055 eta baita ere errepubliken trukaketaren kanpo-erreserbak, 1632 01:46:52,055 --> 01:46:54,580 %2 eta %2,5 arteko interes bat ematen dutenak. 1633 01:46:54,795 --> 01:46:57,734 Orduan, banketxe horiek, benetan errepublikena den diruarekin 1634 01:46:57,928 --> 01:47:00,508 errepubliketan inbertitzeko maileguak ematen dituzte 1635 01:47:00,534 --> 01:47:02,000 garapen-funts ezberdinen bidez; 1636 01:47:02,028 --> 01:47:04,570 beraz, zorra igo egiten da, 1637 01:47:04,575 --> 01:47:09,630 eta mailegu berriekin ordainduko da. Zikloak aurrera darrai. 1638 01:47:09,314 --> 01:47:11,484 Ez da ekonomialaria izan behar ulertzeko: 1639 01:47:11,450 --> 01:47:13,470 mailegu bat hartzen duzu aurreko mailegu bat ordaintzeko. 1640 01:47:13,477 --> 01:47:16,180 Interesa interesaren atzean, funtzio esponentzial bat. 1641 01:47:16,200 --> 01:47:17,486 Banalitate hutsa. 1642 01:47:17,488 --> 01:47:22,322 Jendearentzat zer esan nahi du honek? Zorra biztanleen artean zatitzen badugu, 1643 01:47:22,422 --> 01:47:25,400 hau da hiritar bakoitzak ordaindu beharko lukeena. 1644 01:47:25,403 --> 01:47:28,450 Hala ere, jende askok oraindik, enpresa atzerritarrek lagundu nahi dietela pentsatzen dute 1645 01:47:28,500 --> 01:47:35,104 Gure potentzialarengan dugun fedea suntsitzen ari dira. 1646 01:47:35,161 --> 01:47:39,146 Ez bakarrik Kroazian, baita ere beste toki batzuetan. 1647 01:47:39,516 --> 01:47:42,427 Eurak hau diote: "Ezin dugu bakarrik egin, laguntza behar dugu" 1648 01:47:42,429 --> 01:47:44,687 norbaitek, gu lagundu nahi izango balu bezala, 1649 01:47:45,117 --> 01:47:48,040 esaterako banketxe atzerritarrek edota antzeko egiturek. 1650 01:47:48,193 --> 01:47:51,495 Hau iruzurra da, gezurtatu behar dugun gezur handi bat. 1651 01:47:51,518 --> 01:47:54,521 Banketxe atzerritarrek Jugoslavia ohiko jendearen desesperazioa erabiltzen dute etekin handiagoa ateratzeko 1652 01:47:54,621 --> 01:47:58,205 askotan modu kriminalen bitartez. 1653 01:47:58,209 --> 01:48:00,554 Hypo Alde Adri banketxea 1654 01:48:00,798 --> 01:48:05,923 Balkanetan dirua zuritu zuen austriar banketxe bat da; 1655 01:48:05,925 --> 01:48:09,026 Kroazian higiezinak nonahi erosiz. 1656 01:48:09,632 --> 01:48:12,799 Eta orduan banketxe hori Alemaniako Bayerische Landesbanki saldua izan zen. 1657 01:48:12,813 --> 01:48:17,450 Eta banketxe honek pott egin zuen eta alemaniar zerga-ordaintzaileek 1658 01:48:17,458 --> 01:48:22,799 3 mila milioi euro ordaindu behar izan zuten erreskate batetarako. 1659 01:48:22,841 --> 01:48:26,487 Egoera osoak okerrera egin zuen nazioarteko krisi ekonomikoa zela eta, 1660 01:48:26,587 --> 01:48:30,491 beraz Kroaziak zer sal zezakeen begiratu zuen eta… 1661 01:48:30,591 --> 01:48:33,287 hori da! Uharteak! 1662 01:48:33,760 --> 01:48:37,965 2009an "The Independent" britainiar egunkariak Kroaziak Brijuni Uharteak 1663 01:48:38,065 --> 01:48:40,980 parke nazional bat ere badirena saldu nahi zuela argitaratu zuen. 1664 01:48:40,985 --> 01:48:44,513 Titoren luxuzko bizileku ohia ere Brijunin dago 1665 01:48:45,078 --> 01:48:49,525 Brijuni Uharteak oso erakargarriak dira, eta zentzu honetan 1666 01:48:49,559 --> 01:48:55,563 jendearen hezi psikologikoak frogatzeko esperimentu bezala aukeratu zituzten, 1667 01:48:55,568 --> 01:48:59,609 jendea ea lurralde nazionalaren parte bat saltzeko prest bazegoen. 1668 01:48:59,615 --> 01:49:02,139 Eta zatirik politenetako bat, gehituko nuke. 1669 01:49:02,289 --> 01:49:04,315 Bitartean, Bosniako kolonian 1670 01:49:04,320 --> 01:49:07,950 NDFk, Daytonen, Ohion idatzi zen Bosniako Konstituzio berrian 1671 01:49:07,954 --> 01:49:11,298 7 artikulua gehitu zuen. Zera erabaki zuten: 1672 01:49:11,300 --> 01:49:15,493 "Banketxe Zentralaren Gobernu Kontseiluan, 1673 01:49:15,495 --> 01:49:19,150 NDFk izendatutako Gobernadore bat egongo da, eta… 1674 01:49:19,158 --> 01:49:25,300 gobernadorea ez da ez Bosnia-Herzegovinako ez ondoko herrialde batetako hiritarra izango" 1675 01:49:25,308 --> 01:49:29,383 Beraz, Bosniako gobernuak ez du Estatu-ekonomiaren gaineko kontrolik. 1676 01:49:29,483 --> 01:49:32,374 Baina ez litzateke zuzena izango Bosnian inbertiturako diru guztia 1677 01:49:32,379 --> 01:49:34,184 maileguak ordaintzeko erabiltzen dela esatea. 1678 01:49:34,454 --> 01:49:38,054 Ez, diruaren parte handi bat bosniar jendearena joan zen. 1679 01:49:38,425 --> 01:49:43,864 Baina oso bosniar jende gutxirengana. Oso, oso gutxirengana. 1680 01:49:43,964 --> 01:49:47,034 Izan ere, iruzurraren kontrako unitate baten arabera, 1681 01:49:47,134 --> 01:49:52,506 "Goi Ordezkariaren Bulegoak" sortua berau, 1995 eta 1999artean 1682 01:49:52,606 --> 01:49:55,876 mila milioi dolar funtsa publikotik eta nazioarteko laguntza proiektuetatik desagertu ziren. 1683 01:49:55,976 --> 01:49:58,013 Norbaitek galdetuko du: "Nora joan zen diru hori?" 1684 01:49:58,020 --> 01:50:01,160 Beno, adibidez Sanski Most herrian 1685 01:50:01,170 --> 01:50:03,310 dirua zaldi-lasterketetarako zelai bat egiteko erabili zen, 1686 01:50:03,315 --> 01:50:06,349 ekonomi edo azpiegitura garapenean erabili ordez. 1687 01:50:06,420 --> 01:50:08,360 Funtsa eta laguntza publikotik lapurtuko baduzu 1688 01:50:08,367 --> 01:50:11,997 hara joan eta lapurtutakoa han jokatu zenezake, ez? 1689 01:50:11,999 --> 01:50:15,241 Herri horretako (Sanski Mosteko) alkateak, Arabia Saudik emandako 1690 01:50:15,245 --> 01:50:18,230 450.000 dolar bere anaiari eman zizkion 1691 01:50:18,235 --> 01:50:21,224 tipoak banketxe berri bat zabal zezan. 1692 01:50:21,250 --> 01:50:25,801 Gizon honek 358 ustelkeria-kargu ditu bere gain. 1693 01:50:26,206 --> 01:50:29,990 Beste alde batetik, Montenegrok zigarro kontrabandora jokatu zuen 1694 01:50:29,992 --> 01:50:32,479 guda-urteetan herrialdea aurrera irten zedin. 1695 01:50:32,579 --> 01:50:35,108 Herrialde horretako liderrek, Bulatovicek eta Djukanovicek, 1696 01:50:35,114 --> 01:50:37,501 kontrabandotik sekula aberastu ez direla esan zuten. 1697 01:50:37,551 --> 01:50:40,680 Baina hau oso arraroa da, kontutan harturik Djukanovic lehen ministroa 1698 01:50:40,686 --> 01:50:43,750 2010an munduko hogeigarren Estatubururik aberatsena zela, 1699 01:50:43,755 --> 01:50:46,660 Nicolas Sarkozy eta Barack Obama elkarrekin hartuz baino 1700 01:50:46,760 --> 01:50:49,060 hiru aldiz aberatsagoa! 1701 01:50:49,596 --> 01:50:53,049 Milo Djukanovicek beste denak baino arrakasta handiagoa izan du 1702 01:50:53,057 --> 01:50:56,960 bere herri osoa bere onibar pertsonal bihurtzen, 1703 01:50:56,970 --> 01:51:00,402 Cosa Nostraren printzipioak erabiliz. 1704 01:51:00,410 --> 01:51:03,008 Izan ere, uste dudanez, bere aberastasuna esaten dena baino 1705 01:51:03,077 --> 01:51:09,383 askoz ere handiagoa da; ezen berak 1706 01:51:09,483 --> 01:51:11,818 Montenegron dagoen edozer berea dela esan dezake 1707 01:51:11,918 --> 01:51:14,505 Elite hauek dauden jendearekiko axolagabeak diren heinean 1708 01:51:14,508 --> 01:51:17,206 behe-mailetan dagoen jendeak 1709 01:51:17,209 --> 01:51:19,952 gauza desesperatuak egiten ditu 1710 01:51:19,960 --> 01:51:21,621 Bertako berrietara itzultzen gara berriz: 1711 01:51:21,924 --> 01:51:24,490 Edonor ari da bere burua nabarmentzen saiatzen, bakoitza bere erara. 1712 01:51:24,492 --> 01:51:29,211 Žitište hiriko herritarrek estatua bat egin diote 1713 01:51:29,215 --> 01:51:30,686 Rocky Balboari; 1714 01:51:30,690 --> 01:51:33,134 horrela, atentzioa deituko dutelakoan 1715 01:51:33,136 --> 01:51:35,700 Vojvodinako garapenik gabeko hiri honek dituen erronken gainean 1716 01:51:35,722 --> 01:51:42,642 44 urteko Samir Bosnian jaio zen eta erabat konbentzituta dago lur-geruza hauen azpian 1717 01:51:43,350 --> 01:51:46,550 munduko piramiderik handiena dagoela 1718 01:51:46,653 --> 01:51:49,909 Gazte asko jabetu dira benetan gertatzen ari zenaz eta 1719 01:51:49,911 --> 01:51:52,092 euren herrialdeen bilakaeraren aurka borrokatzen hasi dira 1720 01:51:52,192 --> 01:51:55,088 Gure taldearen izena Beogradski Sindikat da; 1721 01:51:55,101 --> 01:51:58,665 euskarara itzulia, Belgradar Sindikatua 1722 01:51:58,765 --> 01:52:01,357 Beogradski Sindikat serbiar rap talde bat da; 1723 01:52:01,360 --> 01:52:04,008 gizartearen eliteari eta bere elementu kriminalei 1724 01:52:04,009 --> 01:52:05,269 egiten dien kritikengatik ezaguna 1725 01:52:05,587 --> 01:52:08,167 Badakit hemen bizitza oso gogorra dela, baina niretzat demasa da 1726 01:52:08,170 --> 01:52:10,627 benetan lotsagarria da, dudan diru kopurua. 1727 01:52:10,845 --> 01:52:13,385 Bizitza ederra da irudi bat bailitzan, baina nik ez dut zergarik ordaintzen 1728 01:52:13,401 --> 01:52:17,022 nire leloa da: denetik daukat, dena egin dezaket 1729 01:52:17,149 --> 01:52:19,929 Beogradski Sindikateko Boško Cirkovicek 1730 01:52:19,931 --> 01:52:22,241 jende askok injustiziaren kontra zergatik ez duen borrokatzen azaltzen digu 1731 01:52:23,089 --> 01:52:30,497 Bai Serbiako, zein gainontzeko herrialdetako gazte asko soilik gauza materialez kezkatzen dira 1732 01:52:30,597 --> 01:52:37,870 eta badakizu, politikan sartzen badira, gauza material gehiago lortzeko da 1733 01:52:38,199 --> 01:52:40,240 Den, den, dena diruarekin hasten da 1734 01:52:40,483 --> 01:52:42,840 eta den, den, dena diruarekin bukatzen da 1735 01:52:42,876 --> 01:52:47,414 Herrialdea zuzentzen duen pertsonarekin 1736 01:52:47,514 --> 01:52:51,718 institutuan nire psikologia irakaslea izan zen Tadicekin (orduko Serbiako lehendakaria) gela berean egongo banintz 1737 01:52:51,818 --> 01:52:54,308 benetako iraultza egingo nuke bere aurka 1738 01:52:54,329 --> 01:52:57,108 Hau ez da batere politikoki zuzena 1739 01:52:57,110 --> 01:52:59,277 ez ezkerrera ez eskuinera baina zuzen helburura 1740 01:52:59,920 --> 01:53:01,780 hemen ez duzu kontrolik, masa erreakzio bat da. 1741 01:53:01,784 --> 01:53:06,599 Zein gizon mota al zara? Umiliatuta eta beldurtuta askatasunik gabe bizi zara 1742 01:53:06,603 --> 01:53:12,377 Ez dakit nolakoa izango zitzakeen, baina guretako batzuk ez zuketen gela utziko 1743 01:53:12,380 --> 01:53:13,910 Eurak sistema dira, 1744 01:53:13,915 --> 01:53:16,289 dogma, terrore erakundeak, ustelkeria 1745 01:53:16,282 --> 01:53:17,282 Errepresioak hil egiten du 1746 01:53:17,640 --> 01:53:19,809 Mafia, polizia, gaizkileen herria 1747 01:53:19,812 --> 01:53:22,214 Eurak epaileak dira, gu iraultza gara! 1748 01:53:22,219 --> 01:53:23,299 Hau ez da gure Serbia! 1749 01:53:23,717 --> 01:53:28,616 Han, Sarajevon, gauzak ez ziren hain ezberdinak 1750 01:53:29,680 --> 01:53:32,105 Oraindik kobratu ez ditugun soldatak eskatzen ari gara: 1751 01:53:32,107 --> 01:53:33,847 2003koak, 1752 01:53:33,848 --> 01:53:35,960 2004koak, 1753 01:53:35,965 --> 01:53:37,883 2005ekoak, 1754 01:53:37,885 --> 01:53:39,430 2006koak, 1755 01:53:39,432 --> 01:53:42,670 eta sinetsi ala ez, 2007koak 1756 01:53:42,816 --> 01:53:44,916 Herrialde hau Bosnia-Herzegovina deitzen da. 1757 01:53:47,451 --> 01:53:50,516 Herrialde hau alde guztietatik lapurtzen ari dira. 1758 01:53:50,914 --> 01:53:54,934 Jakina prezioa herritarrek ordaintzen dutela!. 1759 01:53:55,352 --> 01:53:57,751 Ez dut dimitituko, eta nire gobernuak ere ez du dimitituko! 1760 01:53:57,758 --> 01:53:59,550 Hainbat arrazoirengatik ez dugu dimitituko! 1761 01:53:59,735 --> 01:54:03,505 Herrialdea pott egitear dago, klase-zuzendaria geroz eta aberatsagoa delarik. 1762 01:54:03,728 --> 01:54:08,362 Eurak beti esaten dizute isil zaitezela eta dena hobeto joango dela 1763 01:54:08,898 --> 01:54:09,798 Ixilik!! 1764 01:54:10,189 --> 01:54:10,789 Ixilik!! 1765 01:54:11,180 --> 01:54:13,450 Ixilik eta jasan ezazu!! 1766 01:54:13,733 --> 01:54:18,939 Dubioza Kolektiv Sarajevoko musika-talde bat da, Beogradski Sindikaten antzeko mezua plazaratzen duena 1767 01:54:19,039 --> 01:54:25,045 Jendeak prozesu demokratikoan duen papera 1768 01:54:25,050 --> 01:54:31,718 bozka bozka-ontzian sartzearekin batera bukatzen dela uste duen artean, ez da ezer aldatuko; 1769 01:54:31,818 --> 01:54:38,090 honek aukeratuak direnei nahi dutena egiteko 4 urte ematen bait die 1770 01:54:38,520 --> 01:54:41,241 Batzuentzat dolar bat sustantibo abstraktu bat da 1771 01:54:41,660 --> 01:54:43,920 Kalean gaude. Ez gara inor 1772 01:54:43,950 --> 01:54:46,554 Eurak ez zuten gure lehen ministroa gelditu euren soldatak garaiz har zitzaten 1773 01:54:46,560 --> 01:54:49,055 bakoitzak hilean 2.000 eta 3.300 dolar artean irabazten ditu 1774 01:54:50,103 --> 01:54:58,067 Elite agintariak ez dio inori entzuten. Hori da hoberen ikasi dutena. 1775 01:54:59,913 --> 01:55:03,245 Protesta masiboei ere muzin egiten diete. 1776 01:55:09,262 --> 01:55:14,241 Nazionalismoari buruzko kontu merkeak maiz erabiltzen dituzte 1777 01:55:14,242 --> 01:55:18,438 masei iruzur egiteko eta hala gero eta gehiago aberasteko. 1778 01:55:18,440 --> 01:55:20,138 Gu elite horien kontra gaude 1779 01:55:20,200 --> 01:55:22,982 Maleruski, boterean dauden eliteek 1780 01:55:22,985 --> 01:55:26,005 baita gehiengoa euren kontra zegoenean, ez zuten entzun nahi izan 1781 01:55:26,106 --> 01:55:33,239 Nire lagun bat, lagun on bat, afari pribatu batean zegoen 1782 01:55:33,947 --> 01:55:39,052 eta afari horretan Serbian AEBn enbaxadore zen Cameron Munter zegoen. 1783 01:55:39,152 --> 01:55:44,090 Afari hori, (Serbiako) Alderdi Erradikalak, 1784 01:55:44,190 --> 01:55:49,562 Alderdi Demokratikoa baino burujabetzaren aldekoagoa denak, 1785 01:55:49,662 --> 01:55:53,510 bozka kopuru handiagoa lortu zuen hauteskundeen ostean izan zen. 1786 01:55:55,544 --> 01:55:58,530 Beraz, denok uste genuenez, herriak hitz egin du, 1787 01:55:58,638 --> 01:56:00,616 hauteskunde batzuk egon dira, ordezkaritzarik handiena duena Gobernuan sartuko da. 1788 01:56:00,616 --> 01:56:03,800 Nire lagunak zera esan zion Cameron Munterri: 1789 01:56:03,943 --> 01:56:10,543 "Beno, Munter jauna, ematen duenez, zuen misioak kale egin du" 1790 01:56:10,717 --> 01:56:18,749 Serbia Inperioaren tutoretzaren pe ezartzearen misioaz ari zen. Eta Munterrek erantzun: 1791 01:56:19,559 --> 01:56:25,498 "Nik ez nuke hain ozen hitz egingo, nik jada biharko albistegia ikusia daukat 1792 01:56:25,598 --> 01:56:32,906 eta badakit Tadicen eta Dacicen arteko bilera zertan geratu den 1793 01:56:33,032 --> 01:56:35,200 EBk oniritzia eman dio 1794 01:56:35,269 --> 01:56:38,430 Tadicen Alderdi Demokratikoaren eta Dacicen Alderdi Sozialistaren arteko itunari 1795 01:56:38,539 --> 01:56:41,483 eta Belgraden Mendebaldearen aldeko gobernu bat ezartzeari 1796 01:56:41,488 --> 01:56:44,321 Eta Gobernua Washingtonek osatzen zuen bitartean 1797 01:56:44,325 --> 01:56:47,601 politika eta legeak ere kanpotik diktatuak ziren 1798 01:56:47,654 --> 01:56:51,057 AEBtako Merkataritza Ganbara Serbiako Gobernuak onartu beharreko legeak idazten ari da 1799 01:56:51,157 --> 01:56:54,427 eta onartzeko agintzen dio 1800 01:56:54,527 --> 01:56:59,065 Horrela, Jugoslavia ohiko herrialdeak NATOn sartzen hasi ziren 1801 01:56:59,165 --> 01:57:01,250 Ba al dakizu NATOko kidea izateak zer suposatzen duen? 1802 01:57:01,255 --> 01:57:04,105 Zure ekoizpen nazionaleko arma-sistema guztiak bota behar dituzu: 1803 01:57:04,204 --> 01:57:09,075 zuk diseinatutakoak, zuk garatutakoak, zure lurrerako diseinatutakoak 1804 01:57:09,175 --> 01:57:13,630 F-16, F-18 eta F-22 bezalako (amerikar) ereduak erosteko, 1805 01:57:13,634 --> 01:57:18,031 hegazkin-alea ehunka eta ehunka milioika dolarretan ateratzen delarik! 1806 01:57:19,152 --> 01:57:24,060 Eta zuen seme eta alabak borrokatzera joango dira. Non nahi izango dute borrokatzea? 1807 01:57:24,067 --> 01:57:27,727 Gauez ikusteko betaurrekoak jarri eta Afganistanera borrokatzea joan gaitezen nahi dute 1808 01:57:27,827 --> 01:57:32,632 han guri ezer egin ez diguten euren etsaiak hiltzeko 1809 01:57:32,732 --> 01:57:37,657 Etekina eta konkista militarrak kolonia geopolitiko eta ekonomiko horietatik ateratzen dira. 1810 01:57:37,670 --> 01:57:41,274 Jendea ez zen jabetzen gertatzen ari zenaz 1811 01:57:41,374 --> 01:57:44,744 eta azkenean aske eta independente zirela pentsatu zuten 1812 01:57:44,844 --> 01:57:50,150 Jugoslavian gertatu zena kolonizazio eredu klasikotzat jo genezake. 1813 01:57:50,250 --> 01:57:54,554 Beste osagarri berri batzuez jantzia, baina kolonialismoa 1814 01:57:54,654 --> 01:57:58,560 Munduko inor gabeko lurrak kolonizatu ordez 1815 01:57:58,566 --> 01:58:01,010 zergatik ez anabasa sortu eta gero "konpondu"? 1816 01:58:01,012 --> 01:58:07,733 Jada garatua eta kontsumitua izan den munduaren zati bat duzunean… 1817 01:58:07,834 --> 01:58:11,571 Jugoslavia nahi zuten, bere baliabide emankorrak 1818 01:58:11,854 --> 01:58:14,870 nazioarteko korporazioen esku egon daitezen, 1819 01:58:14,877 --> 01:58:17,760 bere populazioak bizirauteko soldaten truke lan egin zezan, 1820 01:58:17,762 --> 01:58:22,530 bere ekonomiak jada kapitalismoak ekoitzitako produktuekin lehiatzeko gai izan ez zedin, 1821 01:58:22,539 --> 01:58:24,675 inbertsio berrietarako aukeren lur bat soilik izan zedin. 1822 01:58:24,700 --> 01:58:26,450 Eurek nahi zuten Jugoslaviaren 1823 01:58:26,552 --> 01:58:31,523 petrolioa, ingeniaritza, meatzaritza, eta auto-industria suntsituak 1824 01:58:31,624 --> 01:58:36,596 deseginak eta desindustrializatuak izango ziren; Jugoslaviaren sektore publikoa, zerbitzuak 1825 01:58:36,696 --> 01:58:39,099 eta programa sozialak abolitu nahi zituzten 1826 01:58:39,199 --> 01:58:41,300 Eta halaxe egin zuten. 1827 01:58:41,401 --> 01:58:46,840 Eta are gehiago, Jugoslaviako jendeak elkarbizitzeko lortu zuen bakea suntsitu zuten. 1828 01:58:46,940 --> 01:58:52,111 Jugoslaviako herrien arteko gorrotoa beti hor izan dela asko zabaldutako estereotipo bat da. 1829 01:58:52,212 --> 01:58:55,215 Hegoaldeko eslaviarrek iparraldetik batera etorri ziren lur hauetara iristeko 1830 01:58:55,315 --> 01:58:58,117 eta euren paradisuaren zatia VI mende inguruan aurkitu zuten. 1831 01:58:58,218 --> 01:59:02,255 Euren arteko gorrotoa beranduago agertu zen, potentzia handiek eragin zuten, 1832 01:59:02,355 --> 01:59:05,271 eslaviarrak zibilizatu eta demokratiko nola izan irakasteko lanetan emanak ari zirenek. 1833 01:59:05,275 --> 01:59:07,781 Kontutan harturik XX mendeko zatirik handienean zehar, 1834 01:59:07,797 --> 01:59:11,330 beltzak AEBteko autobusetan aurreko eserlekuetan esertzea debekaturik zutela, 1835 01:59:11,431 --> 01:59:16,068 eta Dubrovnikeko Errepublikak 1642an esklabotza abolitu zuela, 1836 01:59:16,469 --> 01:59:20,140 AEB britainiar kolonia bat zenean eta herri bezala existitzen ez zenean, 1837 01:59:20,240 --> 01:59:22,675 Mendebaldeko hipokrisia nabarmen azaltzen zaigu. 1838 01:59:22,775 --> 01:59:26,232 Zergatik gorrotatu behar du kroaziar bate serbiar bat eta zergatik gorrotatu behar du serbiar batek musulmandar bat? 1839 01:59:26,240 --> 01:59:29,650 Norbaitek ez dakit non behin ez dakit zer egin zuelako? Telebistak diolako? 1840 01:59:29,655 --> 01:59:34,187 Ez al du historiak frogatu herri hauek batera bizi daitezkeela? 1841 01:59:34,287 --> 01:59:38,691 Edo honek garrantzia galtzen al du norbait nork nor zenbat aldiz eraso zuen eztabaidatzen hasten denean? 1842 01:59:39,023 --> 01:59:44,090 Nolabaiteko etengabeko gorrotoa eta betiereko beldurra dituzu barnean, 1843 01:59:44,097 --> 01:59:50,469 edo hainbeste gorroto duzu norbait zure energia positibo osoa hau elikatzera bideratzen dela, 1844 01:59:50,821 --> 01:59:55,178 eta indar irrazional baten bidez, zure gorrotoa egunero adierazten al duzu? 1845 01:59:55,180 --> 01:59:57,969 Ezin duzu hala bizi. Hala gaixorik daudenak soilik bizi dira 1846 01:59:57,977 --> 02:00:03,750 Ez dago gorroto biologikorik, talde jakin bat ez dago beste talde bat gorrotatzera izatez behartua. 1847 02:00:03,850 --> 02:00:08,454 Sinets iezadazu, kontrakoa dioenak asmo ezkuturen bat du. 1848 02:00:08,554 --> 02:00:13,159 Badakit zer esango duzun: "Boris, kritikatu besterik ez duzu egiten, ez duzu konponbiderik eskaintzen" 1849 02:00:13,259 --> 02:00:17,730 Beno, konponbidea, atzera begiratu eta erokeria eta injustiziari "ezetz" esan ziotenen, 1850 02:00:17,830 --> 02:00:21,080 basakeria garaietan 1851 02:00:21,083 --> 02:00:22,083 gizalegez jokatu zuten pertsonen istorioengan dago 1852 02:00:22,780 --> 02:00:29,009 Pertsona bat, gazikia egitera bultzatzen duen kolektibitatearen aterpetik ateratzen denean 1853 02:00:29,012 --> 02:00:31,259 pertsona hori zintzoa, ona eta ausarta da 1854 02:00:31,649 --> 02:00:36,668 Jendeak, nire senar Josip Kirrek egin antzera pentsatuko balu, 1855 02:00:36,670 --> 02:00:40,270 jakina ez litzatekeela gudarik egongo 1856 02:00:40,276 --> 02:00:44,057 Politikari ustelek, Armadako jeneralek edo gudaz etekina atera zutenek 1857 02:00:44,157 --> 02:00:48,728 Jugoslaviaren kolonizazioaz Mendebaldeko kolonizatzaileek adina erru dute 1858 02:00:48,828 --> 02:00:53,533 Inork ere ezin zigukeen horrelakorik egin, gure buruak definitzerakoan eta gure historia defendatzerakoan 1859 02:00:53,633 --> 02:00:58,380 hain ahulak izango ez bagina. 1860 02:00:58,385 --> 02:01:04,650 Nazio gisa altxatuko bagina, inork ezingo gintuzke gelditu. 1861 02:01:04,652 --> 02:01:08,548 Ez dago ez misilik, ez botere inperialistarik 1862 02:01:08,648 --> 02:01:14,287 ez espioitza sarerik, ez hegemonia mediatikorik gure herria suntsi dezakeenik 1863 02:01:14,387 --> 02:01:18,291 Jugoslaviarrak, euren herrialdeak Mendebaldearen koloniak 1864 02:01:18,391 --> 02:01:25,244 globalizazio bihozgabearen biktima direnaz, kate sozial, ekonomiko eta politikoek lotura daudenaz jabetu behar dira. 1865 02:01:25,246 --> 02:01:31,996 Ez badute egiten, kateen zama, pixkanaka-pixkanaka jasangaitza bilakatuko da. 1866 02:01:33,106 --> 02:01:36,742 Hegoaldeko Eslaviarren lurraldeak, nahi duzun bezala deitzen duzularik ere, potentzial handia du 1867 02:01:36,843 --> 02:01:40,947 munduko herri berezi eta enigmatikoen arten kokatzen duena. 1868 02:01:41,047 --> 02:01:45,852 Ekialdearentzat Mendebaldea ziren, Mendebaldearentzat Ekialdea ziren. 1869 02:01:45,952 --> 02:01:48,788 Euretako batzuk korronteen talka honetan zuten papera gaizki ulertu zuten 1870 02:01:48,888 --> 02:01:53,588 beraz kanpoko botereek mendeetan esplotatu zituzten 1871 02:01:54,327 --> 02:01:55,907 Nahikoa. 1872 02:01:55,910 --> 02:02:02,912 Abestia: Nema povlacenja, nema predaje (Atzerapausorik ez, amore ematerik ez)-Beogradski Sindikat 1873 02:02:02,920 --> 02:03:58,515 Euskarara itzulpena: Ivo Andric Elkartea